چک برگشتی رو چیکار کنیم؟ راهنمای جامع و گام به گام وصول و رفع سوء اثر در قوانین جدید

وقتی چکی برگشت می خورد، دارنده آن می تواند برای وصول وجه، ابتدا به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند. پس از این مرحله، امکان پیگیری حقوقی، ثبتی و در برخی موارد کیفری برای مطالبه وجه چک وجود دارد. آگاهی از مراحل قانونی، به ویژه با توجه به تغییرات جدید قانون چک صیادی، برای هر دو طرف (دارنده و صادرکننده) بسیار حیاتی است.

چک، به عنوان یکی از اسناد پرکاربرد در معاملات مالی، نقش تسهیل کننده ای در مبادلات ایفا می کند. اما گاهی اوقات، به دلایل مختلفی مانند کسری موجودی، عدم تطابق امضا یا مسدودی حساب، چک به مرحله برگشت می رسد و به چک برگشتی معروف می شود. این وضعیت می تواند چالش های جدی برای دارنده و صادرکننده چک ایجاد کند. با تغییرات گسترده در قانون صدور چک، به ویژه با معرفی چک های صیادی، پیچیدگی های این حوزه افزایش یافته است. این راهنما به شما کمک می کند تا با تمامی جنبه های قانونی و عملی مربوط به وصول چک برگشتی، رفع سوء اثر از آن و تبعات حقوقی و بانکی آن آشنا شوید. هدف، ارائه یک منبع جامع و قابل اعتماد برای پاسخگویی به تمامی پرسش ها در این زمینه است.

گام های اولیه و فوری پس از برگشت خوردن چک (برای دارنده)

پس از اینکه متوجه شدید چکی که در دست دارید، پرداخت نمی شود، انجام اقدامات اولیه و فوری ضروری است. این اقدامات می تواند مسیر قانونی شما را هموارتر کرده و شانس وصول مطالبات را افزایش دهد.

مراجعه به بانک و اخذ گواهی عدم پرداخت: مهمترین قدم

اولین و حیاتی ترین گام پس از برگشت خوردن چک، مراجعه به بانک صادرکننده و درخواست گواهی عدم پرداخت است. این گواهی، سند رسمی است که بانک مبنی بر عدم موجودی کافی، عدم تطابق امضا، مسدودی حساب یا دستور عدم پرداخت صادر می کند. بدون این گواهی، امکان پیگیری حقوقی یا ثبتی وجود نخواهد داشت.

دلایل رایج برگشت خوردن چک شامل موارد زیر است:

• کسری یا عدم موجودی کافی در حساب بانکی صادرکننده.
• عدم تطابق امضای روی چک با نمونه امضای ثبت شده در بانک.
• مسدود شدن حساب جاری صادرکننده.
• دستور عدم پرداخت وجه چک از سوی صادرکننده (مثلاً به دلیل مفقودی یا سرقت چک).
• نقص در مندرجات چک (مانند عدم تاریخ).

مدارک لازم برای برگشت زدن چک معمولاً شامل اصل لاشه چک و کارت شناسایی معتبر دارنده چک است. در این مرحله، اهمیت دارد که بانک، علت دقیق برگشت را در گواهی عدم پرداخت ذکر کند؛ زیرا این علت در مراحل بعدی پیگیری قضایی یا ثبتی می تواند نقش تعیین کننده ای داشته باشد. بانک موظف است تمام وجوه موجود در حساب صادرکننده را به میزان کسری چک مسدود کند. این اقدام برای جلوگیری از برداشت سایر وجوه توسط صادرکننده و حفظ حقوق دارنده چک صورت می گیرد.

مهلت قانونی برای برگشت زدن چک، بسته به نوع پیگیری، متفاوت است:

1. برای حفظ جنبه کیفری چک، باید ظرف حداکثر شش ماه از تاریخ سررسید چک، اقدام به برگشت زدن آن و اخذ گواهی عدم پرداخت کنید.
2. برای حفظ حق رجوع به ظهرنویسان، باید ظرف پانزده روز از تاریخ سررسید (اگر چک در همان شهر محل صدور وصول می شود) یا چهل و پنج روز (اگر چک در شهرهای مختلف صادر و وصول می شود) اقدام به برگشت زدن کنید.
3. برای پیگیری حقوقی یا ثبتی، محدودیت زمانی خاصی برای برگشت زدن چک وجود ندارد، اما هرچه زودتر اقدام شود، بهتر است.

تلاش برای حل و فصل مسالمت آمیز با صادرکننده

گاهی اوقات، ساده ترین و سریع ترین راه حل، برقراری ارتباط مستقیم و مذاکره با صادرکننده چک است. ممکن است صادرکننده از وضعیت حساب خود بی اطلاع باشد یا به دلیل مشکل موقتی نتوانسته باشد وجه را تامین کند. یک تماس دوستانه و توضیح وضعیت می تواند به حل مسالمت آمیز مشکل و جلوگیری از درگیری های حقوقی طولانی مدت کمک کند.

پیشنهادهای عملی برای توافق می تواند شامل این موارد باشد:

• پرداخت قسطی وجه چک در چند مرحله.
• دریافت یک چک جدید با مهلت بیشتر.
• انتقال وجه از طریق کارت به کارت یا ساتنا.

این روش، علاوه بر حفظ روابط، می تواند از هزینه های اضافی دادرسی و زمان بر بودن فرآیندهای قانونی جلوگیری کند.

راهکارهای حقوقی برای وصول وجه چک برگشتی (برای دارنده)

در صورتی که تلاش های مسالمت آمیز به نتیجه نرسد، دارنده چک می تواند از طریق مراجع قانونی برای وصول مطالبات خود اقدام کند. قوانین ایران، چهار راهکار اصلی را برای این منظور پیش بینی کرده اند که هر کدام دارای ویژگی ها، مزایا و محدودیت های خاص خود هستند.

روش حقوقی (اقامه دعوای مطالبه وجه چک)

یکی از متداول ترین روش ها برای وصول وجه چک برگشتی، اقامه دعوای حقوقی مطالبه وجه چک در دادگاه است. این روش در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز شده و سپس به دادگاه صالح ارجاع داده می شود.

مراحل کامل آن به شرح زیر است:

1. ثبت دادخواست: با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواستی با خواسته مطالبه وجه چک علیه صادرکننده، فرآیند آغاز می شود.
2. ارجاع به دادگاه صالح: بسته به مبلغ چک، پرونده به شورای حل اختلاف (برای مبالغ کمتر از 20 میلیون تومان در گذشته و در حال حاضر تا 200 میلیون تومان در برخی موارد خاص) یا دادگاه عمومی حقوقی ارجاع داده می شود.
3. مدارک مورد نیاز:
   • اصل لاشه چک برگشتی.
   • گواهی عدم پرداخت صادره از بانک.
   • هرگونه قرارداد یا مدرک پشتیبان که نشان دهنده دلیل صدور چک باشد (اختیاری اما مفید).
   • کارت ملی دارنده چک.
4. مطالبه خسارت: در این روش، علاوه بر اصل مبلغ چک، امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (جبران کاهش ارزش پول در طول زمان) و همچنین هزینه های دادرسی وجود دارد. این خسارات بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی محاسبه می شوند.
5. مسئولیت تضامنی: اگر چک دارای ظهرنویس (کسانی که پشت چک را امضا کرده اند) یا ضامن باشد، دارنده می تواند علیه تمام این اشخاص (صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنین) به صورت تضامنی اقامه دعوا کند. یعنی دارنده می تواند کل مبلغ را از هر کدام که بخواهد مطالبه نماید.

مطالبه وجه چک از طریق روش حقوقی، امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه و هزینه های دادرسی را فراهم می کند و مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین را نیز در بر می گیرد.

مزایا و معایب روش حقوقی:

• مزایا: جامعیت در مطالبه (شامل اصل وجه، خسارت و هزینه ها)، امکان پیگیری علیه تمامی مسئولین (صادرکننده، ظهرنویس، ضامن).
• معایب: طولانی بودن فرآیند دادرسی نسبت به سایر روش ها، نیاز به حضور در جلسات دادگاه.

روش ثبتی (درخواست صدور اجرائیه از اداره ثبت اسناد)

چک به عنوان یک سند لازم الاجرا شناخته می شود. این ویژگی به دارنده چک اجازه می دهد که برای وصول مطالبات خود، به جای دادگاه، به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه و درخواست صدور اجرائیه کند. این روش معمولاً سریع تر از روش حقوقی است.

مراحل گام به گام:

1. مراجعه به اداره ثبت: دارنده چک با در دست داشتن اصل چک و گواهی عدم پرداخت، به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت صادرکننده یا محل بانکی که چک در آنجا برگشت خورده مراجعه می کند.
2. تکمیل فرم و ضمیمه مدارک: فرم مخصوص درخواست صدور اجرائیه تکمیل شده و مدارک لازم (چک برگشتی، گواهی عدم پرداخت، کارت ملی) ضمیمه می شود.
3. ابلاغ اجرائیه: اداره ثبت، اجرائیه را به صادرکننده چک ابلاغ می کند و به او 10 روز مهلت می دهد تا وجه چک را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت را فراهم آورد.
4. توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت در مهلت مقرر، دارنده می تواند با معرفی اموال صادرکننده، درخواست توقیف آن اموال را از اداره ثبت داشته باشد.

مزایا و محدودیت ها:

• مزایا: سرعت بالا نسبت به روش حقوقی، عدم نیاز به دادرسی پیچیده قضایی.
• محدودیت ها: این روش فقط علیه صادرکننده چک قابل اعمال است و نمی توان از طریق آن علیه ظهرنویسان یا ضامنین اقدام کرد. همچنین، دارنده چک باید اموال قابل توقیف صادرکننده را معرفی کند و این اموال نباید جزو مستثنیات دین باشند (مانند محل سکونت ضروری، لوازم زندگی ضروری و شغل). هزینه اجرای ثبت نیز 5 درصد مبلغ چک است که ابتدا باید توسط دارنده پرداخت شود و در صورت وصول، قابل استرداد از بدهکار است.

روش کیفری (شکایت صدور چک بلامحل)

اگرچه با تغییرات جدید قانون چک، جنبه کیفری چک کمرنگ تر شده، اما همچنان در برخی شرایط خاص می توان از این روش استفاده کرد. شکایت کیفری در واقع با هدف مجازات صادرکننده چک (حبس، محرومیت از دسته چک) و اعمال فشار برای پرداخت وجه صورت می گیرد، نه به طور مستقیم وصول وجه.

شرایط و مهلت:

• برای اینکه چک دارای جنبه کیفری باشد، باید:
  1. ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک به بانک ارائه و برگشت زده شود.
  2. ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، شکواییه مربوطه به مراجع قضایی (دادسرا) ارائه شود.

مراحل پیگیری:

1. مراجعه به دادسرا: با در دست داشتن اصل چک و گواهی عدم پرداخت، به دادسرای عمومی محل صدور یا محل برگشت چک مراجعه و شکواییه تنظیم می شود.
2. پیگیری در دادگاه کیفری: پس از بررسی مقدماتی در دادسرا، پرونده به دادگاه کیفری ارجاع داده می شود.
3. مجازات های قانونی: مجازات صدور چک بلامحل شامل حبس (بر اساس مبلغ چک) و محرومیت از صدور دسته چک جدید است.

چک هایی که جنبه کیفری ندارند:

بسیاری از چک ها نمی توانند جنبه کیفری داشته باشند. از جمله این موارد عبارتند از:

• چک های سفید امضا.
• چک های تضمین یا امانی.
• چک های بدون تاریخ.
• چک های مشروط (مانند وجه این چک پس از انجام کار پرداخت شود).
• چک های بابت معاملات نامشروع یا ربا.
• چک هایی که محل صدور یا پرداخت آن ها (بانک مربوطه) خارج از کشور باشد.

مزایا و معایب:

• مزایا: اعمال فشار روانی و قانونی بیشتر بر صادرکننده جهت پرداخت وجه.
• معایب: محدودیت های فراوان در شرایط طرح شکایت، پیچیدگی های خاص دادرسی کیفری، و عدم امکان وصول مستقیم وجه.

درخواست صدور اجرائیه مستقیم از دادگاه (ویژه چک های صیادی)

با تصویب قانون جدید صدور چک در سال 1397، روشی سریع و مؤثر برای وصول چک های صیادی پیش بینی شده است. ماده 23 این قانون به دارنده چک صیادی که اطلاعات آن در سامانه صیاد ثبت شده باشد، اجازه می دهد که بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی طولانی، مستقیماً از طریق دادگاه درخواست صدور اجرائیه کند.

مراحل این روش:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: دارنده چک صیادی با در دست داشتن اصل چک و گواهی عدم پرداخت از بانک، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می کند.
2. درخواست صدور اجرائیه: با ارائه مدارک و درخواست صدور اجرائیه، پرونده به دادگاه صالح ارجاع داده می شود.
3. صدور اجرائیه: دادگاه بدون نیاز به تشکیل جلسه دادرسی، اجرائیه را صادر می کند. این اجرائیه به صادرکننده ابلاغ شده و به او 10 روز مهلت برای پرداخت یا معرفی اموال داده می شود.

مزایا: این روش را می توان سریع ترین روش قانونی برای وصول وجه چک های صیادی ثبت شده دانست. این سرعت، به دلیل حذف فرآیندهای دادرسی طولانی و امکان توقیف فوری اموال صادرکننده است.

نکات مهم و خاص درباره چک های برگشتی و قوانین جدید

با ورود چک های صیادی و تغییرات گسترده در قوانین، لازم است نکات ویژه ای را در مورد چک های برگشتی و نحوه مواجهه با آن ها بدانید.

چک های صیادی: صفر تا صد برگشت و وصول

سیستم چک صیادی با هدف افزایش امنیت، شفافیت و کاهش آمار چک های برگشتی طراحی شده است. اهمیت ثبت و انتقال صحیح در سامانه صیاد در این زمینه بسیار بالاست. هرگونه عدم ثبت یا انتقال نادرست می تواند مشکلاتی را در فرآیند وصول ایجاد کند.

تبعات برگشت خوردن چک صیادی برای صادرکننده بسیار جدی است:

• مسدودی وجوه: کلیه حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده در تمامی بانک ها و مؤسسات اعتباری کشور، به میزان مبلغ کسری چک، مسدود می شود.
• ممنوعیت افتتاح حساب: صادرکننده تا زمان رفع سوء اثر، از افتتاح حساب جدید و صدور کارت جدید محروم خواهد بود.
• عدم دریافت تسهیلات: امکان دریافت هرگونه تسهیلات بانکی (وام، اعتبار) از او سلب می شود.
• محرومیت از صدور دسته چک جدید: صادرکننده تا زمان رفع سوء اثر، نمی تواند دسته چک جدید دریافت کند.
• ثبت در سامانه یکپارچه: اطلاعات برگشتی در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت شده و سابقه اعتباری فرد را تحت تأثیر قرار می دهد.

چک صیادی ثبت نشده: چه سرنوشتی دارد و چگونه پیگیری می شود؟

اگر چک صیادی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، از نظر قانونی دیگر یک سند لازم الاجرا محسوب نمی شود و جایگاه آن به سند عادی تقلیل می یابد. در این صورت، پیگیری وجه آن از طریق دادگاه عمومی حقوقی و صرفاً به عنوان یک دعوای مطالبه وجه سند عادی امکان پذیر است. این بدان معناست که دیگر نمی توان از طریق روش های ثبتی یا اجرائیه مستقیم دادگاه اقدام کرد و جنبه کیفری نیز نخواهد داشت.

بخشنامه بانک مرکزی در مورد مسدودی وجوه (رویه ی قبلی دو برابر مبلغ چک)

مدت ها این رویه اشتباه در برخی بانک ها وجود داشت که صادرکننده چک برگشتی باید دو برابر مبلغ کسری چک را به حساب واریز کند تا چک رفع سوء اثر شود. اما بانک مرکزی با صدور بخشنامه شماره ۶۲۰۷۸/۰۲ مورخ ۲۱/۳/۱۴۰۲، این رویه نادرست را اصلاح و اعلام کرد که صادرکننده فقط مکلف به تأمین کسری مبلغ چک است، نه دو برابر آن. این بخشنامه تأکیدی بر تفسیر صحیح ماده 9 قانون صدور چک است که هدف آن تسهیل رفع سوء اثر از چک برای صادرکننده می باشد.

بر اساس بخشنامه جدید بانک مرکزی، صادرکننده چک برگشتی تنها ملزم به تامین کسری مبلغ چک است و نیازی به واریز دو برابر مبلغ نیست.

نحوه وصول چک مسدود شده توسط صادرکننده

گاهی صادرکننده چک، به دلیل ادعای مفقودی، سرقت، کلاهبرداری یا سایر جرائم، دستور عدم پرداخت چک را به بانک می دهد و حساب مربوطه را مسدود می کند. در چنین شرایطی، دارنده چک هنگام مراجعه به بانک با اطلاع از مسدودی چک مواجه می شود.

نکات مهم در خصوص وصول چک مسدود شده:

• مهلت 7 روزه: صادرکننده چک که دستور عدم پرداخت داده، مکلف است ظرف مدت هفت روز کاری از تاریخ صدور دستور، شکایت خود را در مراجع قضایی (دادسرا) مطرح و گواهی طرح شکایت را به بانک ارائه کند.
• تکلیف بانک: در صورتی که صادرکننده در این مهلت 7 روزه، گواهی شکایت را به بانک ارائه ندهد، بانک مکلف است مسدودی حساب را رفع کند و در صورت مراجعه دارنده، وجه چک را پرداخت نماید (در صورت وجود موجودی). در غیر این صورت، دارنده می تواند چک را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت را اخذ کند.

استعلام وضعیت چک (صیادی و غیرصیادی)

استعلام وضعیت چک، قبل از دریافت آن، اقدامی هوشمندانه برای پیشگیری از مشکلات احتمالی است. این کار می تواند به شما در ارزیابی اعتبار صادرکننده کمک کند.

روش های استعلام:

1. سامانه پیامکی 701701: با ارسال شناسه 16 رقمی مندرج بر روی چک های صیادی به این سرشماره، می توانید از وضعیت اعتباری صادرکننده (تعداد و مبلغ چک های برگشتی ثبت شده در بانک مرکزی) مطلع شوید.
2. سامانه صیاد بانک مرکزی: این سامانه، امکان استعلام وضعیت چک را به صورت اینترنتی فراهم می کند.
3. موبایل بانک و اینترنت بانک: برخی بانک ها این امکان را از طریق اپلیکیشن یا پورتال اینترنتی خود فراهم کرده اند.

نحوه استعلام با کد ملی: به طور مستقیم امکان استعلام چک با کد ملی وجود ندارد و نیازمند شناسه 16 رقمی چک است. البته در برخی سامانه های بانکی و خدماتی، پس از ورود به حساب کاربری شخصی، امکان استعلام وضعیت چک های مربوط به خود فرد (صادرکننده) با استفاده از کد ملی وجود دارد.

چک های برگشتی قدیمی (قبل از قانون جدید)

چک هایی که قبل از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون جدید (1397) صادر شده اند و به اصطلاح چک های قدیمی نامیده می شوند، تفاوت های کلیدی در نحوه پیگیری دارند. مهمترین تفاوت در مورد این چک ها، محدودیت های جنبه کیفری آن هاست. برای این چک ها، مهلت 6 ماهه از تاریخ صدور و 6 ماهه از تاریخ برگشت برای طرح شکایت کیفری به شدت رعایت می شود و پس از گذشت این مهلت ها، جنبه کیفری چک از بین می رود. اما پیگیری از طریق روش حقوقی و ثبتی همچنان امکان پذیر است، هرچند ممکن است فرآیندهای طولانی تری داشته باشد.

راهکارهای رفع سوء اثر از چک برگشتی (برای صادرکننده)

برای صادرکنندگانی که چکشان برگشت خورده، رفع سوء اثر از چک اهمیت زیادی دارد تا بتوانند از محدودیت های بانکی و قانونی خلاص شوند. چندین راه برای رفع سوء اثر از چک برگشتی وجود دارد که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود:

1. پرداخت کامل وجه چک و اخذ لاشه

سریع ترین و ساده ترین راه برای رفع سوء اثر، پرداخت کامل مبلغ چک به دارنده آن است. پس از پرداخت وجه، دارنده باید اصل لاشه چک را به صادرکننده بازگرداند. سپس صادرکننده با در دست داشتن لاشه چک و مراجعه به بانک مربوطه، می تواند درخواست رفع سوء اثر را ثبت کند. بانک پس از بررسی و تأیید، اقدام به رفع سوء اثر از چک و حذف اطلاعات آن از سامانه یکپارچه بانک مرکزی خواهد کرد.

2. واریز مبلغ چک به حساب جاری مسدود شده

اگر به هر دلیلی دارنده چک برای دریافت وجه مراجعه نکرد یا به او دسترسی نداشتید، می توانید مبلغ کامل چک را به حساب جاری خود (که به دلیل چک برگشتی مسدود شده است) واریز کنید. در این حالت، شما می توانید درخواست مسدودی وجه به نفع دارنده چک را به بانک ارائه دهید. اگر پس از یک سال از تاریخ برگشت، دارنده چک برای دریافت وجه مراجعه نکند، بانک به صورت خودکار اقدام به رفع سوء اثر از چک خواهد کرد.

3. ارائه رضایت نامه رسمی از دارنده چک

در صورتی که وجه چک پرداخت شده اما لاشه چک در دسترس نیست (مثلاً گم شده یا توسط دارنده مفقود شده)، می توانید با هماهنگی دارنده، یک رضایت نامه رسمی محضری از او بگیرید. این رضایت نامه باید گواهی کند که وجه چک به صورت کامل دریافت شده و دارنده هیچ ادعایی در مورد چک ندارد. سپس با ارائه این رضایت نامه به بانک، فرآیند رفع سوء اثر انجام می شود.

4. ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت یا پرداخت دین

اگر پرونده چک برگشتی به مرحله دادرسی رسیده و صادرکننده موفق به اخذ حکم برائت از دادگاه یا حکم اعسار و تقسیط دین شود، می تواند با ارائه این حکم قضایی به بانک، درخواست رفع سوء اثر را مطرح کند. در صورت صدور قرار توقف عملیات اجرایی نیز می توان این فرآیند را آغاز کرد.

5. مرور زمان

اگر دارنده چک، در طول سه سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، هیچگونه اقدامی برای وصول وجه چک انجام ندهد، پس از اتمام این دوره سه ساله، به صورت خودکار از چک رفع سوء اثر خواهد شد. این روش معمولاً آخرین راهکار محسوب می شود و تنها در صورت عدم پیگیری دارنده محقق می گردد.

6. عواقب عدم رفع سوء اثر

عدم رفع سوء اثر از چک برگشتی، محدودیت های شدید بانکی و مالی برای صادرکننده به همراه خواهد داشت. این محدودیت ها شامل موارد زیر است:

• مسدود ماندن تمامی حساب ها و کارت های بانکی به میزان مبلغ چک.
• ممنوعیت افتتاح هرگونه حساب یا دریافت کارت جدید.
• عدم امکان دریافت تسهیلات و وام های بانکی.
• محرومیت از صدور دسته چک جدید.
• ثبت سابقه منفی در سیستم اعتباری کشور، که می تواند بر فعالیت های تجاری و مالی فرد تأثیر منفی بگذارد.

سوالات متداول

آیا چک برگشتی برای صادرکننده سوء پیشینه محسوب می شود؟

به طور کلی، برگشت خوردن چک به خودی خود سوء پیشینه کیفری محسوب نمی شود، مگر اینکه دارنده چک، شکایت کیفری (صدور چک بلامحل) را در مهلت قانونی مطرح کرده باشد و این شکایت منجر به صدور حکم محکومیت قطعی (حبس) برای صادرکننده شود. در غیر این صورت، برگشت خوردن چک صرفاً یک سابقه منفی بانکی و اعتباری ایجاد می کند و در سامانه بانک مرکزی ثبت می شود.

مهلت برگشت زدن چک صیادی چقدر است؟

مهلت قانونی برای برگشت زدن چک صیادی برای حفظ جنبه های مختلف حقوقی متفاوت است. برای امکان طرح دعوای کیفری (اگر شرایط آن فراهم باشد)، باید ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک و 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، اقدام کرد. اما برای پیگیری از طریق روش های حقوقی و ثبتی (از جمله اجرائیه مستقیم دادگاه)، محدودیت زمانی برای برگشت زدن چک وجود ندارد و دارنده می تواند هر زمان پس از سررسید اقدام به برگشت زدن کند.

اگر صادرکننده چک فوت کند، تکلیف چک برگشتی چیست؟

در صورت فوت صادرکننده چک، چک برگشتی همچنان قابل وصول است. در این حالت، دارنده چک می تواند علیه ورثه متوفی، در حدود سهم الارث هر یک و از طریق مراجع قضایی (معمولاً دادگاه عمومی حقوقی) اقدام به مطالبه وجه چک کند. ورثه مسئول پرداخت دیون متوفی هستند، اما مسئولیت آن ها محدود به اموالی است که از متوفی به ارث برده اند و از اموال شخصی خود مسئولیتی ندارند.

آیا چک تضمین قابلیت برگشت زدن و اجرا دارد؟

چک تضمین یا چک امانی، به چکی گفته می شود که برای ضمانت انجام یک تعهد یا قرارداد صادر می شود و نه برای پرداخت فوری وجه. چک تضمین، از جنبه کیفری برخوردار نیست. به عبارت دیگر، در صورت برگشت خوردن چک تضمین، نمی توان از صادرکننده آن شکایت کیفری کرد. اما از جنبه حقوقی و ثبتی، اگر تعهد اصلی که چک بابت آن صادر شده، انجام نشود و شرایط قانونی رعایت شده باشد، دارنده می تواند با برگشت زدن چک، از طریق دعوای حقوقی مطالبه وجه یا درخواست صدور اجرائیه ثبتی برای وصول آن اقدام کند. در این موارد، اثبات عدم انجام تعهد اصلی بر عهده دارنده چک است.

نتیجه گیری

مواجهه با چک برگشتی، چه به عنوان دارنده و چه به عنوان صادرکننده، می تواند چالش برانگیز باشد. با این حال، با آگاهی از قوانین به روز و اقدامات صحیح، می توان مسیر وصول مطالبات یا رفع سوء اثر را هموارتر کرد. گام های اولیه از جمله مراجعه به بانک و اخذ گواهی عدم پرداخت، پایه های اصلی هرگونه پیگیری قانونی هستند.

روش های حقوقی، ثبتی و کیفری، هر یک با مزایا و محدودیت های خاص خود، راهکارهای مختلفی برای دارندگان چک فراهم می آورند. در این میان، قانون جدید چک صیادی با امکان صدور اجرائیه مستقیم از دادگاه، سرعت قابل توجهی به فرآیند وصول بخشیده است. برای صادرکنندگان نیز، راه های متعددی برای رفع سوء اثر از جمله پرداخت وجه، واریز به حساب، ارائه رضایت نامه یا حکم قضایی وجود دارد که عدم اقدام به موقع، می تواند منجر به محدودیت های جدی بانکی و مالی شود.

در هر مرحله از این فرآیند، مشاوره با وکیل متخصص در امور چک می تواند راهگشا باشد. پیچیدگی های حقوقی و جزئیات قانونی، نیازمند تخصص است تا از اتلاف وقت، هزینه و ضررهای احتمالی جلوگیری شود. همواره در صدور و دریافت چک، نهایت دقت و احتیاط را به خرج دهید و پیش از هر اقدامی، اطلاعات لازم را کسب کنید.