حمل گاز اشک آور | قوانین و مجازات ها در ایران

حمل گاز اشک آور | قوانین و مجازات ها در ایران

حمل گاز اشک اور

حمل گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر بدون مجوز در ایران جرم محسوب شده و مجازات های سنگینی از جمله حبس و جزای نقدی در پی دارد. این اقلام جزو مواد تحت کنترل و مصادیق سلاح سرد طبقه بندی می شوند و تنها با دریافت مجوز قانونی از مراجع ذی صلاح می توان آنها را حمل کرد.

امنیت فردی و اجتماعی همواره دغدغه مهمی برای افراد و جوامع بوده است. در سالیان اخیر، با افزایش آگاهی عمومی و تمایل به دفاع شخصی، استفاده از ابزارهایی مانند گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از مردم برای افزایش حس امنیت خود و در مواجهه با خطرات احتمالی، به دنبال حمل این اقلام هستند. با این حال، بی اطلاعی از چارچوب های قانونی حاکم بر حمل و استفاده از این ابزارها می تواند پیامدهای ناخواسته ای به همراه داشته باشد. قانون گذار در جمهوری اسلامی ایران، به منظور حفظ نظم عمومی و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی، مقررات سخت گیرانه ای را برای نگهداری و حمل این اقلام وضع کرده است. از این رو، آگاهی دقیق از قوانین مرتبط، نحوه اخذ مجوز، مجازات های مربوط به حمل غیرمجاز و شرایط دفاع مشروع، برای هر شهروندی که به این حوزه علاقه مند است، ضروری است. این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد حقوقی و قانونی حمل گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر در ایران می پردازد و اطلاعات جامع و کاربردی را در اختیار خوانندگان قرار می دهد تا با شناخت کامل از حقوق و تکالیف خود، از بروز مشکلات قانونی جلوگیری کنند و امنیت خود را به شکلی مشروع و قانونی تأمین نمایند.

تعریف قانونی اقلام دفاع شخصی تحت کنترل

پیش از هرگونه بحث درباره مجازات ها یا فرآیند اخذ مجوز، لازم است تعریفی دقیق از منظر قانون گذار در خصوص اقلامی نظیر گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر ارائه شود. این تعریف، مبنای اصلی جرم انگاری و تعیین صلاحیت مراجع قضایی است.

گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر از نگاه قانون

قانون گذار ایرانی در «قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۱۳۹۰» و آیین نامه اجرایی آن، این اقلام را در دسته «اقلام یا مواد تحت کنترل» قرار داده است. ماده ۱ این قانون به تعریف انواع سلاح ها و مواد مرتبط می پردازد و آیین نامه اجرایی، جزئیات بیشتری را مشخص می کند. بر اساس این آیین نامه، گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور به هر ماده ای گفته می شود که در صورت استنشاق یا تماس با چشم و پوست، باعث اختلال موقت در سیستم تنفسی، بینایی یا اعصاب مرکزی فرد شود. اسپری فلفل نیز معمولاً در این دسته از گازهای اشک آور طبقه بندی می شود، چرا که مکانیسم اثر آن مشابه است و هدف اصلی آن ایجاد اختلال موقت برای دفاع شخصی است. همچنین شوک دهنده ها (شوکرها) ابزارهایی الکتریکی هستند که با ایجاد جریان الکتریسیته با ولتاژ بالا و جریان پایین، باعث شوک عصبی و فلج موقت عضلات می شوند.

اهمیت این طبقه بندی در آن است که با قرار گرفتن این اقلام در دسته «مواد تحت کنترل»، خرید، فروش، حمل، نگهداری، توزیع و هرگونه معامله با آن ها بدون مجوز قانونی، جرم انگاری شده و مستوجب مجازات های تعزیری خواهد بود. این رویکرد قانون گذار نشان دهنده نگاه امنیتی به این ابزارها است، حتی اگر هدف اولیه از حمل آن ها دفاع شخصی باشد. بنابراین، صرف داشتن یا استفاده از این اقلام بدون توجه به چارچوب های قانونی، می تواند فرد را در معرض اتهام قرار دهد.

آیا این اقلام در دسته بندی سلاح سرد قرار می گیرند؟

یکی از سوالات متداول و مهم این است که آیا گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر در زمره سلاح سرد محسوب می شوند یا خیر. پاسخ صریح و قانونی به این پرسش، بله است. بر اساس قوانین موجود و تفاسیر حقوقی، هر وسیله ای که ذاتاً برای وارد آوردن آسیب فیزیکی به انسان یا حیوان طراحی شده باشد یا در عمل بتواند چنین آسیبی وارد کند و ماهیت سلاح گرم را نداشته باشد، می تواند در دسته سلاح سرد قرار گیرد. گاز اشک آور و اسپری فلفل با ایجاد اختلال فیزیکی موقت و شوکر با ایجاد شوک عصبی، قابلیت آسیب رسانی و از کار انداختن موقت فرد را دارند و به همین دلیل، در گروه سلاح های سرد طبقه بندی می شوند. این طبقه بندی اهمیت ویژه ای در تعیین نوع مجازات و مرجع رسیدگی کننده به جرائم مرتبط دارد.

در واقع، مفهوم سلاح سرد تنها به ابزارهایی مانند چاقو، قمه یا پنجه بکس محدود نمی شود، بلکه هر وسیله ای که هدف آن ایجاد آسیب یا بی دفاع کردن طرف مقابل باشد، مشمول این تعریف گسترده قرار می گیرد. این دیدگاه قانونی، ضرورت برخورد جدی با حمل و استفاده غیرمجاز از این اقلام را دوچندان می کند و به همین دلیل، آگاهی از این موضوع برای عموم مردم حیاتی است. عدم آگاهی از این موضوع می تواند به باورهای غلطی منجر شود که حمل این اقلام را مجاز و بدون اشکال تلقی کنند، در حالی که قانون صریحاً خلاف آن را بیان کرده است.

جرم انگاری و مجازات حمل و نگهداری غیرمجاز

قانون گذار جمهوری اسلامی ایران، به منظور کنترل و نظارت بر ابزارهای دفاع شخصی که پتانسیل آسیب رسانی دارند، حمل و نگهداری غیرمجاز از آن ها را جرم انگاری کرده است. این رویکرد، در راستای حفظ امنیت و نظم عمومی جامعه است و هدف آن جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و کاهش خشونت است.

مبانی قانونی: ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات

مهم ترین مبنای قانونی برای جرم انگاری حمل و نگهداری غیرمجاز گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر، ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۱۳۹۰ است. این ماده به صراحت بیان می دارد: هر کس به طور غیرمجاز اقلام یا مواد تحت کنترل را خریداری، نگهداری یا حمل نماید و یا به توزیع یا فروش آن ها اقدام کند و یا هرگونه معامله دیگری با آن ها انجام دهد به ترتیب زیر به مجازات تعزیری محکوم می شود.

این ماده قانونی دامنه وسیعی از اقدامات را در بر می گیرد. صرف خرید این اقلام بدون مجوز، حتی اگر فرد قصد استفاده یا فروش آن ها را نداشته باشد، جرم محسوب می شود. نگهداری در منزل یا محل کار، حتی اگر فرد هرگز آن را حمل نکند، جرم است. حمل آن در وسایل نقلیه یا همراه شخص، حتی اگر هرگز مورد استفاده قرار نگیرد، نیز جرم محسوب می شود. علاوه بر این، توزیع، فروش و هر نوع معامله ای که با این اقلام بدون مجوز انجام شود، مستوجب مجازات خواهد بود. هدف اصلی این ماده، کنترل کامل چرخه تولید تا مصرف این اقلام توسط دولت و مراجع ذی صلاح است. این شمول گسترده در جرم انگاری، اهمیت آگاهی مردم از این قانون و لزوم اخذ مجوزهای لازم را نشان می دهد.

نکته قابل توجه این است که حتی اگر شخصی ادعا کند قصد استفاده از این اقلام را برای دفاع شخصی داشته است، مادامی که مجوز قانونی حمل و نگهداری را نداشته باشد، عمل او تحت شمول این ماده قرار گرفته و جرم محسوب می شود. بنابراین، نیت فرد تأثیری در جرم انگاری حمل غیرمجاز ندارد، بلکه صرف حمل یا نگهداری بدون مجوز کفایت می کند تا فرد مرتکب جرم شده باشد.

مجازات حبس برای حمل و نگهداری غیرمجاز

بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات، مجازات حمل و نگهداری غیرمجاز این اقلام متفاوت است و بستگی به نوع آن ها دارد:

  • برای گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور: مرتکب به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می شود. این شامل اسپری فلفل نیز می گردد.
  • برای مواد محترقه و شوک دهنده ها (شوکرها): مرتکب به حبس از نود و یک روز تا شش ماه محکوم می شود.

این تفاوت در مجازات نشان دهنده دیدگاه قانون گذار در خصوص میزان خطرناک بودن و قابلیت آسیب رسانی هر دسته از این اقلام است. گازهای اشک آور به دلیل گستردگی اثر و پتانسیل ایجاد بی نظمی در محیط های عمومی، مجازات حبس بیشتری دارند، در حالی که شوکرها که عمدتاً بر روی یک فرد خاص اثر می گذارند، مجازات سبک تری دارند. لازم به ذکر است که این مجازات ها، مجازات های تعزیری هستند و قاضی می تواند با توجه به شرایط خاص پرونده، سوابق متهم و اوضاع و احوال جرم، مجازات را در بازه تعیین شده اعمال کند و حتی در صورت وجود شرایط، تخفیفاتی را نیز در نظر بگیرد.

علاوه بر مجازات حبس، ممکن است اقلام مکشوفه نیز ضبط شده و به نفع دولت مصادره شوند. همچنین، در صورتی که فرد با استفاده از این اقلام جرمی دیگر مرتکب شود، مانند ضرب و جرح، مجازات آن جرم نیز علاوه بر مجازات حمل غیرمجاز اعمال خواهد شد.

وضعیت اقلام فاقد محتوا یا معیوب

در برخی موارد، ممکن است فردی به دلیل ناآگاهی یا اشتباه، اقدام به حمل اسپری اشک آوری کند که خالی از محتوا است، یا شوکری را نگهداری کند که به دلیل نقص فنی، از کار افتاده و قابل استفاده نیست. در این خصوص، نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، روشن گر راه است.

بر اساس نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۶۶۰ مورخ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸، چنانچه اشیاء مکشوفه به دلایلی نظیر تغییرات فیزیکی یا شیمیایی (در مورد گازها) یا فقدان شرایط مادی و فنی (در مورد شوکرها)، فاقد اوصاف و آثار ذکر شده در تعاریف قانونی باشند و از حیز انتفاع ساقط شده باشند، از مصادیق اقلام تحت کنترل شناخته نشده و حمل آن ها جرم محسوب نمی شود. به عبارت دیگر، اگر یک اسپری فلفل کاملاً خالی باشد و هیچ قابلیت پاششی نداشته باشد، یا یک شوکر کاملاً خراب باشد و توانایی ایجاد شوک را نداشته باشد، حمل آن جرم کیفری نخواهد داشت.

با این حال، اثبات این موضوع که اقلام مذکور فاقد محتوا یا معیوب هستند و قابل انتفاع نیستند، بر عهده متهم است و در صورت نیاز، مقام قضایی می تواند از نظر کارشناسان ذی ربط (مانند کارشناس اسلحه و مهمات یا متخصصین فنی) استفاده کند. این نظریه مشورتی، جنبه انسانی قانون را منعکس می کند و از مجازات افراد به دلیل حمل اشیائی که عملاً هیچ تهدیدی محسوب نمی شوند، جلوگیری می کند. اما باید توجه داشت که اثبات این وضعیت، نیازمند ارائه دلایل و مدارک کافی به دادگاه است.

مجازات های مرتبط با قاچاق، ساخت و مونتاژ (ماده ۱۱)

علاوه بر حمل و نگهداری غیرمجاز، قانون گذار برای قاچاق، ساخت و مونتاژ این اقلام نیز مجازات های شدیدتری را در نظر گرفته است که در ماده ۱۱ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات آمده است. اگرچه این مقاله بیشتر بر حمل و نگهداری تمرکز دارد، اما اشاره ای مختصر به این مجازات ها برای جامعیت بحث ضروری است.

ماده ۱۱ این قانون، افرادی را که مرتکب قاچاق اقلام یا مواد تحت کنترل می شوند یا به ساخت و مونتاژ آن ها اقدام می کنند، به مجازات های تعزیری محکوم می کند که به مراتب سنگین تر از مجازات های حمل و نگهداری است. به عنوان مثال، قاچاق یا ساخت گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور می تواند منجر به حبس از دو تا پنج سال شود، در حالی که قاچاق یا ساخت شوک دهنده ها (شوکرها) مجازات حبس از شش ماه تا دو سال را در پی خواهد داشت. این تفاوت در مجازات ها نشان دهنده آن است که قانون گذار، منشأ تولید و توزیع غیرمجاز این اقلام را خطرناک تر از صرف حمل و نگهداری آن ها می داند و با هدف مبارزه با شبکه های تولید و توزیع، مجازات های سنگین تری را برای این دسته از جرائم در نظر گرفته است. این موضوع به اهمیت برخورد ریشه ای با معضل قاچاق و ساخت غیرقانونی اقلام دفاع شخصی اشاره دارد.

مجازات استفاده غیرمجاز و دفاع مشروع

همان طور که حمل و نگهداری غیرمجاز اقلامی مانند گاز اشک آور و شوکر جرم است، استفاده غیرمجاز از آن ها نیز می تواند پیامدهای قانونی جدی داشته باشد. با این حال، در شرایط خاص و تحت قوانین دفاع مشروع، استفاده از این اقلام ممکن است توجیه قانونی پیدا کند.

عواقب استفاده غیرمجاز از گاز اشک آور/اسپری فلفل/شوکر

استفاده از گاز اشک آور، اسپری فلفل یا شوکر، حتی اگر فرد مجوز حمل آن را داشته باشد، باید مطابق با ضوابط و تنها در شرایط ضروری انجام گیرد. استفاده غیرمجاز یا نامتناسب، می تواند عواقب کیفری و حقوقی در پی داشته باشد. اگر فردی بدون مجوز یا حتی با مجوز، از این اقلام استفاده کند و منجر به آسیب دیدگی، ضرب و جرح، رعب و وحشت یا سلب آسایش دیگری شود، علاوه بر مجازات حمل غیرمجاز (در صورت نداشتن مجوز)، با اتهامات دیگری نیز مواجه خواهد شد.

مجازات های مربوط به ایجاد ضرب و جرح با این وسایل، بسته به شدت آسیب وارد شده، می تواند شامل قصاص (در صورت عمدی بودن و شرایط خاص)، دیه (برای جبران خسارت بدنی) و حبس باشد. ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی به صراحت بیان می کند که هر کس با چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی قرار دهد، به حبس از شش ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود. اگر استفاده از این اقلام منجر به رعب و وحشت در جامعه یا محله ای شود، می تواند مشمول عنوان مجرمانه اخلال در نظم عمومی قرار گیرد که مجازات حبس و شلاق را در پی دارد. علاوه بر این، در صورتی که آسیب دیده ای وجود داشته باشد، فرد استفاده کننده ملزم به پرداخت دیه و جبران خسارت مالی و روانی وارده خواهد بود. پیچیدگی این مسائل حقوقی ایجاب می کند که افراد پیش از هرگونه اقدام، از ابعاد قانونی آن مطلع باشند و در صورت لزوم، با وکلای متخصص مشورت کنند.

در واقع، حتی اگر یک فرد با مجوز، از این اقلام به شکلی خارج از چارچوب دفاع مشروع یا بدون ضرورت استفاده کند، عمل او می تواند مورد پیگرد قانونی قرار گیرد. مجوز حمل، به معنای مجوز استفاده بی رویه و هرج ومرج نیست، بلکه چارچوب های سخت گیرانه ای برای آن وجود دارد که باید رعایت شود.

شرایط دفاع مشروع و استفاده از این اقلام

یکی از مهم ترین استثنائات در قوانین کیفری، بحث دفاع مشروع است. ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی، شرایط دفاع مشروع را به تفصیل بیان می کند. بر اساس این ماده، دفاع از نفس، ناموس، عرض، مال و آزادی تن خود یا دیگری در برابر تجاوز یا خطر قریب الوقوع و نیز دفاع از مال دیگری، در شرایطی که امکان توسل به قوای دولتی یا قضایی نباشد، مباح است. در این شرایط، استفاده از نیروی متناسب برای دفع خطر، جرم محسوب نمی شود.

آیا حمل غیرمجاز در دفاع مشروع، جرم حمل را زایل می کند؟ این یک نکته حقوقی بسیار دقیق است. اگر فردی بدون مجوز، گاز اشک آور یا شوکر حمل کرده باشد و در شرایط دفاع مشروع از آن استفاده کند، عمل استفاده او ممکن است به دلیل دفاع مشروع، جرم محسوب نشود. اما جرم حمل و نگهداری غیرمجاز همچنان به قوت خود باقی است. به عبارت دیگر، دفاع مشروع، عمل استفاده از سلاح را مباح می کند، اما به معنای نادیده گرفتن جرم پیشین حمل غیرمجاز نیست.

شرایط دفاع مشروع به شرح زیر است:

  1. خطر یا تجاوز باید قریب الوقوع باشد؛ یعنی در حال وقوع باشد یا به زودی اتفاق بیفتد.
  2. دفاع باید ضروری باشد و امکان توسل به مراجع قانونی فراهم نباشد.
  3. دفاع باید متناسب با تجاوز باشد؛ یعنی نباید فراتر از حد لازم برای دفع خطر باشد. استفاده از شوکر برای دفع یک تهدید لفظی قطعاً متناسب نیست.
  4. فعل ارتکابی برای دفع تجاوز، باید با قصد دفاع انجام شده باشد.

در صورتی که این شرایط رعایت شود، حتی اگر فرد از اقلامی مانند اسپری فلفل یا شوکر استفاده کند، عمل او در چارچوب دفاع مشروع قرار می گیرد و فاقد وصف کیفری است. با این حال، اثبات شرایط دفاع مشروع در دادگاه، بر عهده فرد مدافع است و نیاز به ارائه دلایل و مدارک مستند دارد. به همین دلیل، توصیه می شود در صورت مواجهه با چنین شرایطی، حتماً از مشاوره حقوقی بهره مند شوید.

فرآیند اخذ مجوز قانونی حمل گاز اشک آور و شوکر

با توجه به جرم بودن حمل و نگهداری غیرمجاز اقلام دفاع شخصی، تنها راه قانونی برای استفاده از آن ها، دریافت مجوز از مراجع ذی صلاح است. این فرآیند دارای مراحل و شرایط مشخصی است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود.

مرجع ذی صلاح صدور مجوز

بر اساس مصوبات شورای امنیت ملی کشور، پلیس پیشگیری نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا)، مرجع اصلی و ذی صلاح برای صدور مجوز حمل و نگهداری اقلام دفاع شخصی نظیر گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر است. این فرآیند معمولاً از طریق موسسات حفاظتی و مراقبتی معتبر و دارای مجوز از مرکز انتظام پلیس پیشگیری فراجا انجام می شود. این موسسات به عنوان واسطه بین متقاضیان و پلیس پیشگیری عمل می کنند و مراحل اداری و بررسی های اولیه را تسهیل می بخشند.

موسسات حفاظتی و مراقبتی با دریافت مدارک متقاضیان، پرونده آن ها را تشکیل داده و پس از بررسی های اولیه و احراز صلاحیت، درخواست را به پلیس پیشگیری ارجاع می دهند. این رویه، تضمین کننده آن است که فرآیند صدور مجوز تحت نظارت کامل نهادهای امنیتی و انتظامی کشور باشد و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود. انتخاب موسسه معتبر و دارای مجوز از اهمیت بالایی برخوردار است تا متقاضیان در دام افراد سودجو و کلاهبردار نیفتند. هوشیاری در این زمینه و استعلام مجوز موسسه از مراجع ذی صلاح، امری ضروری است.

چه کسانی می توانند مجوز حمل دریافت کنند؟

مجوز حمل اقلام دفاع شخصی برای عموم مردم صادر نمی شود و تنها افراد واجد شرایط و دارای نیاز امنیتی خاص می توانند برای دریافت آن اقدام کنند. این افراد معمولاً شامل گروه های زیر هستند:

  1. صاحبان مشاغل آسیب پذیر: مانند صرافان، طلافروشان، صاحبان صرافی، مدیران مالی و افرادی که به دلیل ماهیت شغل خود، مبالغ زیادی پول یا اقلام باارزش را جابجا می کنند یا در معرض تهدیدات جانی و مالی قرار دارند.
  2. کادر درمانی: پزشکان، پرستاران و پرسنل اورژانس که به دلیل شیفت های شبانه، حضور در مناطق محروم یا مواجهه با بیماران خاص، ممکن است در معرض خطر قرار گیرند.
  3. وکلا و قضات: به دلیل ماهیت حساس شغلی و مواجهه با پرونده های خاص، ممکن است نیاز به تدابیر امنیتی بیشتری داشته باشند.
  4. نظامیان و بازنشستگان نیروهای مسلح: شامل نظامیان شاغل و بازنشسته و در برخی موارد، خانواده های درجه یک آن ها.
  5. مدیران و پرسنل موسسات حفاظتی و مراقبتی: افرادی که به صورت قانونی وظیفه حفاظت و برقراری امنیت را بر عهده دارند.
  6. افراد دارای سابقه تهدید جانی: در صورتی که فرد بتواند مستندات کافی دال بر تهدید جانی و عدم کفایت حمایت های معمول امنیتی را ارائه دهد.

علاوه بر این، متقاضیان باید دارای شرایط عمومی نیز باشند:

  • داشتن تابعیت جمهوری اسلامی ایران.
  • داشتن حداقل ۲۳ سال تمام.
  • عدم سابقه کیفری مؤثر.
  • داشتن سلامت جسمی و روانی کامل (تأییدیه پزشک قانونی).
  • گذراندن خدمت سربازی یا داشتن معافیت دائم (برای آقایان).
  • گذراندن دوره های آموزشی لازم در خصوص نحوه استفاده صحیح و قانونی از اقلام دفاع شخصی.

همه این شرایط به دقت توسط پلیس پیشگیری بررسی می شود تا اطمینان حاصل شود که مجوز تنها به افراد واجد صلاحیت و مسئولیت پذیر اعطا می گردد.

مراحل گام به گام درخواست و دریافت مجوز

فرآیند درخواست و دریافت مجوز حمل گاز اشک آور و شوکر، شامل چند مرحله کلیدی است:

  1. مراجعه به موسسه حفاظتی و مراقبتی معتبر: متقاضی ابتدا باید به یکی از موسسات حفاظتی و مراقبتی دارای مجوز از مرکز انتظام پلیس پیشگیری فراجا مراجعه کند.
  2. تکمیل فرم درخواست و ارائه مدارک: متقاضی باید فرم های مربوطه را تکمیل کرده و مدارک شناسایی (کارت ملی، شناسنامه)، مدارک تحصیلی و شغلی (جواز کسب، گواهی اشتغال، پروانه وکالت، کارت نظام پزشکی و…)، گواهی عدم سوءپیشینه و کارت پایان خدمت (برای آقایان) را ارائه دهد.
  3. بررسی های اولیه و تشکیل پرونده: موسسه، مدارک را بررسی کرده و پس از احراز شرایط اولیه، پرونده ای برای متقاضی تشکیل می دهد.
  4. ارجاع به پزشک قانونی: متقاضی برای بررسی سلامت جسمی و روانی، به پزشک قانونی معرفی می شود تا تأییدیه لازم را دریافت کند.
  5. تایید کمیسیون: پرونده متقاضی به کمیسیون های تخصصی در پلیس پیشگیری ناجا ارجاع می شود. این کمیسیون با بررسی تمامی جوانب، شامل نیاز امنیتی، صلاحیت فردی و سایر الزامات قانونی، تصمیم نهایی را در خصوص اعطای مجوز اتخاذ می کند.
  6. گذراندن دوره های آموزشی: در صورت تأیید کمیسیون، متقاضی باید دوره های آموزشی لازم در خصوص نحوه استفاده ایمن و قانونی از اقلام دفاع شخصی را بگذراند.
  7. صدور مجوز و تحویل اقلام: پس از موفقیت در تمامی مراحل و تأیید نهایی، مجوز حمل صادر شده و اقلام دفاع شخصی (گاز اشک آور یا شوکر) با سریال ثبت شده در مجوز، به متقاضی تحویل داده می شود.

نقش موسسات حفاظتی در این فرآیند بسیار حیاتی است، زیرا آن ها به عنوان مجری و هماهنگ کننده، فرآیند را برای متقاضیان تسهیل می کنند. هرگونه ادعا مبنی بر امکان دریافت مجوز بدون طی کردن این مراحل قانونی و تنها با پرداخت هزینه، نشان دهنده کلاهبرداری است و باید از آن اجتناب شود.

مدت اعتبار و محدوده جغرافیایی مجوز

مجوز حمل اقلام دفاع شخصی، یک مجوز دائمی نیست و دارای مدت اعتبار مشخصی است. معمولاً مدت اعتبار این مجوز دو سال است و پس از انقضای این مدت، نیاز به تمدید دارد. فرآیند تمدید نیز شبیه به مراحل اولیه است و مستلزم بررسی مجدد صلاحیت متقاضی و ارائه مدارک به روز است تا اطمینان حاصل شود که فرد همچنان واجد شرایط حمل این اقلام است.

از نظر محدوده جغرافیایی، مجوز حمل و استفاده از اقلام دفاع شخصی معمولاً به دارنده آن اجازه می دهد تا در سراسر کشور، این اقلام را حمل کند. با این حال، استثنائاتی نیز وجود دارد. حمل این اقلام در اماکن ممنوعه مانند فرودگاه ها، اماکن حساس نظامی و امنیتی، مجالس و تجمعات عمومی، و یا اماکن پر تردد و بسته (مانند اتوبوس، مترو، پاساژها و بیمارستان ها) حتی با وجود مجوز نیز ممنوع است و می تواند تبعات قانونی در پی داشته باشد. هدف از این محدودیت ها، جلوگیری از هرج و مرج و حفظ امنیت جمعی در محیط های حساس است. بنابراین، دارندگان مجوز باید علاوه بر رعایت شرایط حمل، از محدودیت های مکانی و زمانی نیز آگاه باشند و تنها در شرایط و مکان های مجاز از این اقلام استفاده کنند.

پلیس یاران و پرسنل حراست موسسات نیز مجاز به حمل و استفاده از تجهیزات خود در محل ذکر شده در تعرفه خود هستند و در صورت استفاده در خارج از محدوده مسئولیت استفاده بر عهده خودشان است. این موضوع تأکیدی بر اهمیت رعایت دقیق قوانین و مقررات است و نشان می دهد که حتی با وجود مجوز، مسئولیت پذیری فرد در قبال اقداماتش پابرجاست.

«حمل گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر بدون مجوز قانونی در ایران جرم محسوب می شود و تنها راه مشروع برای داشتن و استفاده از این اقلام، دریافت مجوز رسمی از پلیس پیشگیری ناجا از طریق موسسات حفاظتی و مراقبتی معتبر است.»

دادگاه صالح رسیدگی به جرائم حمل اقلام دفاع شخصی

تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به جرائم مرتبط با حمل و نگهداری اقلام دفاع شخصی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که بر فرآیند دادرسی و حقوق متهم تأثیر مستقیم می گذارد. در گذشته، در این خصوص ابهاماتی وجود داشت که با آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور برطرف شده است.

ابطال صلاحیت دادگاه انقلاب

در ابتدا، بر اساس بند «پ» ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، رسیدگی به جرائم قاچاق اسلحه و مهمات و اقلام و مواد تحت کنترل، در صلاحیت دادگاه انقلاب قرار گرفته بود. این موضوع باعث سردرگمی و اختلاف نظر در میان حقوقدانان و مراجع قضایی شده بود که آیا صرف حمل و نگهداری غیرمجاز این اقلام نیز باید در دادگاه انقلاب رسیدگی شود یا خیر. برخی بر این باور بودند که با توجه به جنبه امنیتی این جرائم، دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی به تمامی آن ها را دارد.

اما رای وحدت رویه شماره ۷۲۷ مورخ ۱۳۹۱/۹/۲۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، این ابهام را برطرف کرد. این رای به صراحت اعلام داشت که صرفاً رسیدگی به جرائم قاچاق سلاح و مهمات و اقلام تحت کنترل، در صلاحیت دادگاه انقلاب قرار دارد. به عبارت دیگر، دادگاه انقلاب تنها به آن دسته از پرونده هایی رسیدگی می کند که عنصر «قاچاق» در آن ها وجود داشته باشد و شامل واردات، صادرات یا عبور غیرقانونی این اقلام از مرزها می شود. این رای، تفکیک واضحی بین «قاچاق» و «حمل و نگهداری» ایجاد کرد و از گسترش بی مورد صلاحیت دادگاه انقلاب جلوگیری نمود.

این نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز که در تاریخ ۱۳۹۵/۰۵/۱۰ با شماره ۱۰۸۱/۹۵/۷ صادر شده، بر همین مبنا تاکید دارد که با توجه به بند پ ماده 303 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اصلاحات و الحاقات بعدی، که رسیدگی به بزه قاچاق سلاح و مهمات و اقلام تحت کنترل را در صلاحیت دادگاه انقلاب قرار داده است و با لحاظ رأی وحدت رویه شماره 727 مورخ 21/9/1391 هیاٌت عمومی دیوان عالی کشور، صرفاً رسیدگی به جرائم قاچاق سلاح و مهمات و اقلام تحت کنترل، در صلاحیت این دادگاه قرار دارد.

صلاحیت دادگاه های کیفری (یک یا دو)

با ابطال صلاحیت دادگاه انقلاب در خصوص جرائم صرف حمل و نگهداری غیرمجاز، رسیدگی به این دسته از پرونده ها به دادگاه های کیفری یک یا دو واگذار شد. تعیین اینکه کدام یک از این دادگاه ها صالح به رسیدگی هستند، بستگی به نوع و شدت جرم و همچنین میزان مجازات تعیین شده برای آن جرم دارد.

  • دادگاه کیفری یک: به جرائمی رسیدگی می کند که مجازات آن ها شدیدتر است، از جمله جرائمی که مجازات حبس ابد یا اعدام دارند، یا مجازات حبس بیش از ده سال را در بر می گیرد.
  • دادگاه کیفری دو: صلاحیت رسیدگی به عمده جرائم تعزیری را دارد که مجازات آن ها کمتر از ده سال حبس است. با توجه به اینکه مجازات حمل و نگهداری غیرمجاز گاز اشک آور و شوکر (که در ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات آمده است) بین ۹۱ روز تا دو سال حبس است، در اکثر موارد، رسیدگی به این جرائم در صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار می گیرد.

رای وحدت رویه دیوان عالی کشور نیز در ادامه نظریه مشورتی فوق الذکر، به این موضوع اشاره دارد: و رسیدگی به جرائم خرید، فروش، حمل، نگهداری و … مربوط به سلاح و مهمات و اقلام تحت کنترل، حسب مورد در صلاحیت دادگاه کیفری یک یا دو خواهد بود. این تفکیک صلاحیت، از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا دادگاه های کیفری دو عموماً رویه قضایی متفاوتی نسبت به دادگاه های انقلاب دارند و معمولاً با دیدگاهی دقیق تر به عناصر جرم و دفاعیات متهم رسیدگی می کنند. بنابراین، آگاهی از این موضوع برای متهمان و وکلای آن ها بسیار حیاتی است.

در جدول زیر، مجازات های تفکیک شده بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات آورده شده است:

نوع اقلام مجازات حبس مجازات جزای نقدی (در صورت وجود)
گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور شش ماه تا دو سال ندارد
مواد محترقه و شوک دهنده ها (شوکرها) نود و یک روز تا شش ماه ندارد
مواد محترقه غیرمجاز (برای جشن ها) ندارد پانصد هزار ریال تا ده میلیون ریال

این جدول به وضوح نشان می دهد که مجازات های اصلی برای حمل و نگهداری غیرمجاز گاز اشک آور و شوکر، حبس تعزیری است و فقط در مورد مواد محترقه غیرمجاز برای جشن ها، جزای نقدی اعمال می شود. لذا، این اطلاعات برای افرادی که به دنبال حمل یا استفاده از این اقلام هستند، بسیار حیاتی است تا از عواقب قانونی آن آگاه باشند.

نکات کلیدی پیرامون حمل گاز اشک آور و شوکر

برای افزایش آگاهی عمومی و ارائه یک راهنمای کامل، لازم است به چند نکته کلیدی دیگر پیرامون حمل گاز اشک آور و شوکر پرداخته شود. این نکات به ابهامات رایج و سناریوهای عملی پاسخ می دهند که ممکن است برای کاربران مطرح شوند.

تفاوت گاز اشک آور و اسپری فلفل از نظر قانونی

اگرچه در عرف عمومی و حتی در برخی گفتارها، ممکن است گاز اشک آور و اسپری فلفل دو مفهوم جداگانه تلقی شوند، اما از نظر قانونی و در چارچوب «قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز»، هر دو در دسته گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور قرار می گیرند. این طبقه بندی بدان معناست که مجازات ها و شرایط اخذ مجوز برای هر دو یکسان است. مکانیسم اثر اسپری فلفل که معمولاً حاوی کپسایسین (ماده فعال در فلفل) است، شباهت زیادی به گازهای اشک آور دارد و هدف هر دو، ایجاد اختلال موقت در سیستم بینایی و تنفسی برای از کار انداختن مهاجم است. بنابراین، هیچ تفاوتی در برخورد قانونی با حمل یا استفاده غیرمجاز از این دو وجود ندارد و هر دو مشمول یک حکم قرار می گیرند. این موضوع اهمیت عدم تفکیک بی مورد این دو وسیله در اذهان عمومی را برجسته می سازد تا افراد به اشتباه تصور نکنند که اسپری فلفل کمتر جرم زا است.

حمل تجهیزات مجوزدار در خودروی شخص دیگر یا بدون حضور صاحب مجوز

یکی از سوالات مهم این است که اگر فردی مجوز حمل شوکر یا اسپری فلفل را داشته باشد، آیا می تواند این اقلام را در خودروی شخص دیگری بگذارد یا آن را به دیگری بسپارد؟ پاسخ صریحاً خیر است. مجوز حمل تجهیزات دفاع شخصی، به صورت شخصی و غیرقابل انتقال صادر می شود. این مجوز برای شخص خاص و بر اساس نیاز و صلاحیت های فردی او صادر شده است، نه برای وسیله نقلیه یا برای استفاده توسط اشخاص دیگر. بنابراین، اگر تجهیزات دفاع شخصی مجوزدار به نام شما باشد و آن را در خودروی همسر، دوست یا شخص دیگری بگذارید و آن فرد بدون حضور شما با تجهیزات دستگیر شود، عمل او حمل تجهیزات غیرمجاز محسوب می شود و می تواند منجر به پیگرد قانونی گردد. در صورتی که خودرو به نام شما باشد و تجهیزات نیز به نام شما، و شما بتوانید اثبات کنید که به عمد تجهیزات را در اختیار غیر قرار نداده اید، ممکن است با اخذ تعهد از شما، پرونده خاتمه یابد؛ اما در غیر این صورت، این اقدام به عنوان حمل غیرمجاز شناخته می شود. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، توصیه می شود که همسر یا سایر افراد خانواده نیز در صورت نیاز و واجد شرایط بودن، به طور جداگانه برای دریافت مجوز اقدام کنند.

استفاده از گاز اشک آور یا شوکر در اماکن عمومی و بسته

حتی با داشتن مجوز، استفاده از گاز اشک آور یا شوکر در اماکن عمومی و بسته نظیر اتوبوس، مترو، پاساژها، بیمارستان ها، ادارات دولتی و سایر فضاهای پرتردد، ممنوع است. این محدودیت به دلیل خطراتی است که استفاده از این اقلام می تواند برای افراد بی گناه و محیط بسته ایجاد کند. گاز اشک آور در یک فضای بسته، می تواند باعث اختلال گسترده در تنفس و بینایی افراد زیادی شود و شوکر نیز می تواند در یک محیط شلوغ، باعث وحشت و آسیب های ثانویه ناشی از افتادن یا برخورد شود. این مقررات نه تنها برای عموم مردم بلکه برای پرسنل حراست و پلیس یاران نیز صدق می کند. پرسنل حراست و پلیس یاران موسسات حفاظتی و مراقبتی نیز حق استفاده از افشانه (گاز اشک آور) در اماکن بسته و پرجمعیت را ندارند. در صورت استفاده ناشیانه و خارج از مقررات آیین نامه، با فرد متخلف برخورد جدی صورت می گیرد و موسسه مربوطه نیز می تواند تحت پیگرد قرار گیرد. رعایت این مقررات برای حفظ امنیت و سلامت جامعه و جلوگیری از آسیب رساندن به افراد بی گناه، حیاتی است.

نقاط مجاز برای اصابت شوکر

در کارت راهنمای هر شوکر و در دوره های آموزشی، نقاط مجاز برای اصابت شوکر به وضوح مشخص شده است. به طور کلی، دست ها و پاها جزو نقاط مجاز برای اصابت شوکر محسوب می شوند. این نقاط به دلیل دور بودن از اندام های حیاتی و تأثیرگذاری بر عضلات بزرگ، هدف مناسبی برای از کار انداختن موقت مهاجم بدون ایجاد آسیب جدی هستند. در مقابل، سر و گردن جزو نقاط غیرمجاز هستند و اصابت شوکر به این مناطق می تواند خطرات جانی و آسیب های جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. سایر نقاط بدن جزو نقاط حساس هستند و تحت شرایط خاص و اضطراری و با رعایت اصل تناسب دفاع، می توان به آن ها اصابت داشت. آگاهی از این نکات برای دارندگان مجوز شوکر بسیار مهم است تا در زمان لزوم، استفاده ای ایمن و قانونی داشته باشند و از پیامدهای حقوقی ناشی از اصابت به نقاط غیرمجاز جلوگیری کنند.

عدم رعایت این موارد می تواند منجر به اتهام ضرب و جرح عمدی یا غیرعمدی و حتی قتل (در موارد نادر) شود، حتی اگر فرد دارای مجوز باشد. بنابراین، مسئولیت پذیری و آموزش صحیح، رکن اصلی استفاده از این ابزارها است.

با توجه به تمامی موارد ذکر شده، می توان نتیجه گرفت که حمل و نگهداری گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر در ایران، بدون مجوز قانونی، جرم بوده و مجازات های تعزیری از جمله حبس را در پی دارد. این اقلام، از مصادیق سلاح سرد محسوب می شوند و تنها با طی فرآیندهای مشخص و احراز صلاحیت توسط پلیس پیشگیری ناجا و از طریق موسسات حفاظتی و مراقبتی معتبر، می توان مجوز حمل آن ها را دریافت کرد. مجازات ها بسته به نوع اقلام متفاوت است و در صورت استفاده غیرمجاز، علاوه بر جرم حمل، عواقب کیفری و حقوقی دیگری نیز به دنبال خواهد داشت. شرایط دفاع مشروع، هرچند می تواند عمل استفاده از این اقلام را مباح سازد، اما جرم حمل غیرمجاز را از بین نمی برد. آگاهی از دادگاه صالح (دادگاه های کیفری دو) و محدودیت های مکانی و شرایط استفاده از این تجهیزات، برای تمامی شهروندان ضروری است.

این پیچیدگی ها و اهمیت رعایت دقیق قانون، لزوم دریافت مشاوره حقوقی تخصصی را پررنگ تر می کند. بی اطلاعی از قانون، رافع مسئولیت نیست و می تواند پیامدهای ناخواسته ای برای افراد به همراه داشته باشد. لذا، برای کسب اطلاعات دقیق تر و دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه قوانین حمل گاز اشک آور، اسپری فلفل و شوکر یا برای پیگیری فرآیند اخذ مجوز، می توانید با کارشناسان حقوقی ما تماس حاصل فرمایید.