آشنایی با فرودگاه بین المللی آبادان Abadan Airport

فرودگاه بین المللی آبادان، که با نام رسمی فرودگاه بین المللی آیت الله جمی آبادان نیز شناخته می شود، یکی از قدیمی ترین و مهم ترین فرودگاه های ایران است که در استان خوزستان، شهر استراتژیک آبادان واقع شده و نقش حیاتی در حمل و نقل هوایی جنوب غرب کشور ایفا می کند. این فرودگاه با کد یاتا ABD و کد ایکائو OIAA، در طول تاریخ خود شاهد تحولات بسیاری بوده و به عنوان یک قطب حمل و نقل هوایی، ارتباطات داخلی و بین المللی را تسهیل می بخشد. موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد آن در نزدیکی مرز عراق و رودخانه اروند، به آن اهمیت استراتژیک مضاعفی بخشیده است.

این مرکز حیاتی حمل و نقل هوایی، نه تنها دروازه ای برای ورود و خروج مسافران و بار به منطقه آزاد اروند و استان خوزستان است، بلکه در گذشته ای نه چندان دور، به عنوان یکی از مهم ترین مراکز ترانزیت و سوخت گیری هواپیماها در مسیرهای بین المللی شناخته می شد. توسعه و بازسازی های انجام شده در دهه های اخیر، تلاش هایی در جهت بازگرداندن این فرودگاه به جایگاه واقعی خود در صنعت هوانوردی کشور بوده است.

فرودگاه بین المللی آبادان با توجه به سابقه طولانی و موقعیت ویژه خود، همواره محلی برای تلاقی فرهنگ ها و تجارت بوده است. این فرودگاه، به دلیل همجواری با بندر خرمشهر و آبادان و نیز دسترسی به شبکه های جاده ای و ریلی، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک مرکز لجستیکی و کارگو ترمینال منطقه ای دارد. در ادامه، به بررسی دقیق تر ابعاد مختلف این فرودگاه، از تاریخچه پربار آن گرفته تا امکانات و برنامه های توسعه ای آینده خواهیم پرداخت تا آشنایی کاملی با این زیرساخت حیاتی کشور حاصل شود.

فرودگاه بین المللی آیت الله جمی آبادان

فرودگاه بین المللی آبادان، نامی است که در سال ۱۳۹۱ به درخواست نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی و با تصویب دولت وقت، به فرودگاه بین المللی آیت الله جمی آبادان تغییر یافت. این تغییر نام، به منظور گرامیداشت مقام آیت الله شیخ عبدالکریم جمی، عالم برجسته و امام جمعه فقید آبادان صورت گرفت. این فرودگاه با کد یاتا ABD و کد ایکائو OIAA، از جمله فرودگاه های اصلی و فعال در جنوب غرب ایران محسوب می شود.

این فرودگاه در ارتفاع ۶ متری از سطح دریا واقع شده و دارای دو باند فرود آسفالت است که باند بزرگتر آن به طول ۳۱۰۴ متر، قابلیت پذیرش هواپیماهای پهن پیکر را فراهم می آورد. موقعیت استراتژیک آن در شهر آبادان، آن را به یکی از مهم ترین مراکز حمل و نقل هوایی در استان خوزستان و منطقه خاورمیانه تبدیل کرده است. این فرودگاه نه تنها برای پروازهای مسافری، بلکه برای جابجایی بار نیز اهمیت ویژه ای دارد و در سال های اخیر شاهد رشد قابل توجهی در حجم مسافر و بار بوده است.

با وجود تغییر نام، هویت و اهمیت عملیاتی این فرودگاه در صنعت هوانوردی کشور کماکان پابرجا است. این فرودگاه به عنوان یک فرودگاه همگانی، خدمات متنوعی را به مسافران ارائه می دهد و نقش مهمی در توسعه اقتصادی و گردشگری منطقه ایفا می کند. فرودگاه آبادان به دلیل نزدیکی به مرزهای آبی و خاکی، همواره نقطه اتصال مهمی بین ایران و کشورهای همسایه، به ویژه عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده است.

تاریخچه فرودگاه آبادان

تاریخچه فرودگاه آبادان به سال ۱۳۲۰ بازمی گردد، زمانی که توسط شرکت ملی نفت ایران و انگلستان (BP فعلی) و به دلیل اهمیت استراتژیک پالایشگاه آبادان، احداث شد. این فرودگاه از اولین فرودگاه های ایران به شمار می رود که نقش حیاتی در توسعه صنعتی و اقتصادی منطقه ایفا کرد. با رونق گرفتن شهرهای آبادان و خرمشهر، فرودگاه نیز توسعه یافت و به سرعت به یکی از مراکز مهم حمل و نقل هوایی تبدیل شد.

در نیمه دوم سال ۱۳۲۸، فرودگاه آبادان پس از فرودگاه مهرآباد تهران، به عنوان دومین فرودگاه ایران میزبان پروازهای خارجی شد که نشان دهنده اهمیت و جایگاه بین المللی آن در آن دوران بود. این فرودگاه حتی به عنوان فرودگاه کمکی و احتیاطی برای پروازهای خارجی فرودگاه مهرآباد نیز عمل می کرد و در مواقع لزوم، پروازها را به سمت خود هدایت می کرد. در سال ۱۳۴۶، فرودگاه اصلی و فعلی آبادان در مساحتی حدود ۳۷۲.۶۶ هکتار ساخته شد و سه سال بعد، از سوی شرکت ملی نفت ایران به سازمان هواپیمایی کشوری واگذار گردید.

پیش از جنگ ایران و عراق، فرودگاه آبادان به دلیل قرار گرفتن در دالان هوایی بین المللی، تنها فرودگاه ترانزیتی، کیترینگ و سوخت گیری مسیر خاورمیانه و اروپا بود. شرکت های هواپیمایی معتبری چون کویت ایرویز، کی ال ام هلند، بریتیش ایرویز انگلیس، لوفت هانزای آلمان، مالتای مالت، سوییس ایرویز، ایر فرانس، اسکاندیناوی ایر، آلایتالیای ایتالیا و ایر ایندیا، پروازهای منظمی به این فرودگاه داشتند. متأسفانه، جنگ تحمیلی آسیب های جدی به این فرودگاه وارد کرد و بخش عمده ای از شکوه گذشته آن را از بین برد. با این حال، تلاش ها برای بازسازی و احیای این فرودگاه پس از جنگ آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد.

موقعیت فرودگاه آبادان

موقعیت فرودگاه آبادان از نظر جغرافیایی و استراتژیک بسیار حائز اهمیت است. این فرودگاه در ضلع غربی شهر آبادان، در موقعیت جغرافیایی ۴۸ درجه و ۱۳ دقیقه و ۴۲ ثانیه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۲۲ دقیقه و ۱۶ ثانیه عرض شمالی واقع شده است. این موقعیت، آن را به یکی از نقاط کلیدی در شبکه حمل و نقل هوایی جنوب غرب ایران تبدیل کرده است.

از شرق و جنوب، فرودگاه به شهر آبادان محدود می شود که دسترسی آسان مسافران و کارکنان را به مرکز شهر و امکانات شهری فراهم می آورد. از شمال، به شهر خرمشهر و بنادر تجاری آن نزدیک است که پتانسیل بالایی برای توسعه حمل و نقل بار هوایی ایجاد می کند. این نزدیکی به بنادر آبادان و خرمشهر، دسترسی به دو بندر تجاری مهم را فراهم کرده و زمینه را برای ایجاد یک کارگو ترمینال بزرگ و فعال در منطقه مهیا می سازد.

از غرب، فرودگاه به رودخانه اروند و مرز عراق منتهی می شود. این همجواری با مرز بین المللی، فرودگاه آبادان را به یک نقطه استراتژیک برای پروازهای بین المللی، به ویژه برای مسافران عراقی که قصد سفر به کشورهای حاشیه خلیج فارس و سایر نقاط دنیا را دارند، تبدیل کرده است. این موقعیت ممتاز، فرودگاه آبادان را در دالان های هوایی بین المللی اروپا و آمریکا به خاورمیانه قرار داده و پروازهای بین المللی به طور مداوم از فراز این فرودگاه عبور می کنند، که نشان دهنده اهمیت ژئوپلیتیکی آن است.

ظرفیت فرودگاه آبادان

ظرفیت فرودگاه آبادان از جنبه های مختلف، نشان دهنده پتانسیل بالای این مجموعه است. این فرودگاه در رمپ مسافری خود، قابلیت پذیرش هم زمان ۸ هواپیمای پهن پیکر را داراست. این ویژگی، آن را قادر می سازد تا ترافیک قابل توجهی از پروازها را مدیریت کند و به عنوان یک هاب منطقه ای عمل نماید. ابعاد باند فرودگاه، به گونه ای است که حتی هواپیماهایی به بزرگی بوئینگ ۷۴۷ و ایرباس-۳۴۰ را نیز به راحتی پذیرش می کند و این قابلیت پذیرش هواپیماهای بزرگتر، انعطاف پذیری عملیاتی فرودگاه را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

در سال ۲۰۱۸ میلادی، این فرودگاه شاهد ۷۹۱۴ نشست و برخاست هواپیما بود که نشان دهنده حجم بالای فعالیت های پروازی آن است. در همین سال، ۶۰۴۶۱۵ نفر مسافر و ۶۴۸۱۱۹۷ کیلوگرم بار از طریق این فرودگاه جابجا شدند که آماری قابل توجه برای یک فرودگاه منطقه ای محسوب می شود. این آمارها، پتانسیل بالای فرودگاه را در جابجایی مسافر و بار به خوبی نشان می دهد.

با توجه به استانداردهای جهانی که در ساخت این فرودگاه رعایت شده است، ظرفیت آن برای توسعه و افزایش تعداد پروازها و مسافران، بسیار بالا است. این ظرفیت نه تنها شامل فضای رمپ و باندهای فرود می شود، بلکه زیرساخت های ترمینالی و خدمات پشتیبانی نیز برای پاسخگویی به حجم فزاینده عملیات طراحی شده اند. هدف نهایی، بهره برداری حداکثری از این قابلیت ها برای تبدیل فرودگاه آبادان به یک قطب حمل و نقل هوایی جنوب غرب است.

قابلیت های فرودگاه آبادان

قابلیت های فرودگاه آبادان فراتر از صرفاً یک مرکز جابجایی مسافر است و شامل پتانسیل های عظیمی در زمینه حمل و نقل بار و توسعه اقتصادی منطقه می شود. یکی از مهم ترین قابلیت های این فرودگاه، وضعیت بین وجهی (intermodal) آن است. به دلیل دسترسی آسان به دو بندر تجاری مهم آبادان و خرمشهر و همچنین راه آهن خرمشهر که در فاصله کمتر از ۱۰ کیلومتری قرار دارد، و نیز دو بزرگراه اصلی به سمت اهواز و بندر ماهشهر، فرودگاه آبادان موقعیت بسیار مناسبی برای ایجاد یک کارگو ترمینال عظیم دارد.

استان خوزستان، با تولیدات فراوان کالاهای تجاری به خصوص فرآورده های شیلاتی، صیفی جات، سبزیجات، علوفه و فرآورده های دامی و صنعتی، پتانسیل صادراتی بالایی دارد. کشورهای همسایه حاشیه خلیج فارس نیز استقبال خوبی از این محصولات نشان می دهند. فرودگاه آبادان می تواند با بهره برداری از این موقعیت، به بزرگترین و فعال ترین کارگو ترمینال کشور در خاورمیانه تبدیل شود و نقش محوری در صادرات غیرنفتی ایفا کند.

در بخش مسافری نیز، قابلیت های ویژه ای وجود دارد. با توجه به اینکه ورود و خروج افراد خارجی به منطقه آزاد اروند بدون نیاز به ویزا میسر است، مردم عراق در استان های جنوبی این کشور می توانند برای سفر به کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگر نقاط جهان، از فرودگاه آبادان استفاده کنند که حداکثر ۳۰۰ کیلومتر با آنها فاصله دارد. این قابلیت، پتانسیل پروازهای خارجی فرودگاه آبادان را افزایش داده و می تواند به رشد چشمگیر تعداد مسافران بین المللی منجر شود. برنامه ریزی برای احیای فعالیت مجدد کترینگ فرودگاه و ایستگاه سوخت گیری هواپیماهای خارجی، همانند دوران پیش از جنگ، می تواند درآمدزایی قابل توجهی برای فرودگاه به همراه داشته باشد و بر اهمیت و نقش منطقه ای/اقتصادی آن بیافزاید.

فرودگاه بین المللی آبادان با موقعیت استراتژیک خود در تقاطع مسیرهای هوایی و دسترسی به زیرساخت های ریلی و دریایی، پتانسیل بی نظیری برای تبدیل شدن به یک قطب لجستیکی و کارگو ترمینال فعال در منطقه خاورمیانه دارد.

برنامهٔ شهر فرودگاهی آبادان

ایده و برنامه توسعه فرودگاه بین المللی آبادان به یک شهر فرودگاهی، نشان دهنده چشم انداز بلندمدت برای این مجموعه حیاتی است. در تاریخ ۱۷ شهریور ماه ۱۳۹۴، مدیر وقت فرودگاه آبادان، از برنامه ای در جهت توسعه فرودگاه به یک شهر فرودگاهی خبر داد. این برنامه، با هدف بهره برداری حداکثری از پتانسیل های موجود و تبدیل فرودگاه به یک مرکز جامع اقتصادی و لجستیکی، طراحی شده است.

در حال حاضر، مساحت فرودگاه آبادان حدود ۳۵۴ هکتار است. اما اراضی وسیعی در اطراف این فرودگاه وجود دارد که با ادغام آن ها با مجموعه فعلی، می توان یک شهر فرودگاهی بزرگ و مجهز ایجاد کرد. این شهر فرودگاهی شامل بخش های مختلفی نظیر مناطق آزاد تجاری، مراکز لجستیکی، انبارها، هتل ها، و امکانات رفاهی و خدماتی خواهد بود که به صورت یکپارچه با فرودگاه عمل می کنند. این طرح، به دنبال جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی و ایجاد فرصت های شغلی جدید در منطقه است.

توسعه به شهر فرودگاهی، نه تنها به افزایش ظرفیت جابجایی مسافر و بار کمک می کند، بلکه باعث رشد چشمگیر توسعه اقتصادی و گردشگری در استان خوزستان و منطقه می شود. این برنامه، با بهره گیری از موقعیت استراتژیک فرودگاه در نزدیکی مرزهای بین المللی و دسترسی به آبراه های اروند، می تواند آبادان را به یک هاب منطقه ای برای تجارت و ترانزیت تبدیل کند و نقش آن را در اقتصاد ملی تقویت نماید. این چشم انداز، فرودگاه آبادان را از یک صرفاً یک مرکز پروازی به یک موتور محرکه اقتصادی تبدیل خواهد کرد.

مقصدهای پروازی فرودگاه آبادان

مقصدهای پروازی فرودگاه آبادان شامل طیف وسیعی از شهرهای داخلی و در گذشته ای نه چندان دور، مقاصد بین المللی مهمی بوده است. در حال حاضر، تمرکز اصلی بر پروازهای داخلی فرودگاه آبادان است که ارتباط این شهر را با پایتخت و سایر مراکز استان ها برقرار می سازد. از جمله این مقاصد می توان به تهران (فرودگاه مهرآباد)، مشهد، اصفهان، شیراز و کیش اشاره کرد. این پروازها توسط شرکت های هواپیمایی گوناگونی نظیر ایران ایر، قشم ایر، زاگرس، ماهان، آسمان و کارون انجام می شوند که هر یک سهمی در جابجایی مسافران دارند.

نوع پرواز	مقاصد اصلی (داخلی)	شرکت های هواپیمایی فعال
مسافری داخلی	تهران (مهرآباد)، مشهد، اصفهان، شیراز، کیش	ایران ایر، قشم ایر، زاگرس، ماهان، آسمان، کارون
مسافری خارجی (پیش از جنگ)	کویت، آمستردام، لندن، فرانکفورت، رم، پاریس، کپنهاگ، بمبئی، زوریخ	کویت ایرویز، کی ال ام، بریتیش ایرویز، لوفت هانزا، آلایتالیا، ایر فرانس، اسکاندیناوی ایر، ایر ایندیا، سوییس ایرویز، مالتا
مسافری خارجی (فعلی احتمالی/محدود)	نجف (عراق)	محدود یا فصلی

در گذشته، پروازهای خارجی فرودگاه آبادان بسیار گسترده تر بود. این فرودگاه میزبان پروازهایی از شرکت های هواپیمایی معتبری چون کویت ایرویز، کی ال ام هلند، بریتیش ایرویز انگلیس، لوفت هانزای آلمان، مالتای مالت، سوییس ایرویز، ایر فرانس، اسکاندیناوی ایر، آلایتالیای ایتالیا و ایر ایندیا بود که به شهرهای مهم اروپایی و آسیایی پرواز داشتند. این گستردگی، فرودگاه آبادان را به یک نقطه کلیدی در شبکه جهانی هوانوردی تبدیل کرده بود.

امروزه، با وجود اینکه حجم پروازهای بین المللی به گذشته بازنگشته است، پتانسیل احیای مجدد این مسیرها، به ویژه به کشورهای حاشیه خلیج فارس و عراق، بسیار بالا است. با توجه به منطقه آزاد اروند و تردد بدون ویزای اتباع خارجی، می توان با برنامه ریزی مناسب، شاهد حضور مسافران و پروازهای بیشتر از کویت، بحرین، قطر و امارات بود. این امر نه تنها باعث رشد بیشتر تجاری و اقتصادی فرودگاه می شود، بلکه به تسهیل تردد ایرانیان مقیم آن کشورها نیز کمک شایانی خواهد کرد.

سوالات متداول

کد یاتا و ایکائو فرودگاه آبادان چیست؟

فرودگاه بین المللی آبادان دارای کد یاتا ABD و کد ایکائو OIAA است. این کدها شناسه های بین المللی منحصربه فردی هستند که برای شناسایی فرودگاه در سیستم های جهانی هوانوردی استفاده می شوند و برای برنامه ریزی پروازها و مدیریت ترافیک هوایی ضروری هستند.

چه شرکت های هواپیمایی در فرودگاه آبادان فعالیت می کنند؟

در حال حاضر، شرکت های هواپیمایی مختلفی نظیر ایران ایر، قشم ایر، زاگرس، ماهان، آسمان و کارون در فرودگاه آبادان فعالیت می کنند و پروازهای داخلی را به مقاصد اصلی کشور انجام می دهند. در گذشته نیز شرکت های معتبر بین المللی در این فرودگاه فعال بودند.

امکانات رفاهی و خدمات مسافری فرودگاه آبادان چیست؟

ترمینال فرودگاه آبادان امکانات رفاهی و خدماتی متنوعی را برای مسافران فراهم می کند. این امکانات شامل فروشگاه های سوغاتی و مواد غذایی، رستوران و کافی شاپ، خدمات اورژانس و پزشکی، غرفه های اطلاعات، خدمات باربری و بسته بندی بار، و همچنین خدمات بانکی و ارزی می شود.

آیا فرودگاه آبادان پارکینگ دارد؟

بله، فرودگاه بین المللی آبادان دارای پارکینگ فرودگاه است که امکان پارک خودرو برای مسافران و مراجعین را فراهم می کند. این پارکینگ به صورت شبانه روزی فعالیت می کند و فضایی امن برای وسایل نقلیه ارائه می دهد تا مسافران با خیال راحت به سفرهای خود بپردازند.

دسترسی به فرودگاه آبادان از مرکز شهر چگونه است؟

دسترسی به فرودگاه آبادان از مرکز شهر به راحتی امکان پذیر است. این فرودگاه در ضلع غربی شهر آبادان واقع شده و از طریق تاکسی های فرودگاه، سرویس های حمل و نقل عمومی و خودروی شخصی قابل دسترسی است. مسیرهای دسترسی به خوبی علامت گذاری شده اند تا مسافران به راحتی بتوانند به فرودگاه برسند.