سردر عمارت قاجاری در بافت تاریخی تهران مخدوش شد

به گزارش چراغونی، شهرام شهریار از جمله فعالان میراث فرهنگی است که با انتشار عکس‌هایی از وضعیت حال حاضر و گذشته این عمارت، اتفاق رخ داده را اینگونه شرح داد: چند روز پیش جداره بیرونی عمارتِ قاجاری میرزا نبی‌خان، توسط عوامل شهرداری تهران مخدوش شد. چند سال پیش در عملیات سنگ فرش کردن گذر همین خانه، پیرنشین‌های این عمارت ویران شده بود.

این فعال میراث فرهنگی درباره هویت این عمارت قاجاری نوشته است: این خانه در نقشه موسیو کرشیش طراحی شده در سال ۱۲۳۷ هجری خورشیدی با نام خانه «میرزا نبی‌خان» مشخص شده است و در نقشه متأخر عبدالغفار نجم الملک (ترسیم شده در سال ۱۲۷۰ هجری خورشیدی) با نام خانه «غلام الملک» معرفی شده و با روند پیش‌رو در نقشه‌های جدید از صحنه روزگار محو خواهد شد.

بنابر تاریخچه‌ای که شهریار از این عمارت گردآوری کرده است: اجداد میرزا نبی خان قزوینی، اهل علی آباد مازندران بودند. پدرش عابدین بیک در خدمت شاهزاده علینقی میرزای رکن الدوله حاکم قزوین به دلاکی اشتغال داشت. میرزا نبی خان در دستگاه حکومتی رکن الدوله مال و ثروتی اندوخت و ترقی کرد. میرزا نبی قزوینی ملقب به امیر دیوان دولتمرد عصر قاجار، همچنین پدر صدراعظم نامدار دوره ناصری میرزا حسین خان سپهسالار و یحیی خان مشیرالدوله بود. نبی خان در خدمت علینقی میرزا رکن الدوله پرورش یافت و در سلک خدمتگزاران دولت درآمد. پس از مدتی علینقی میرزا از پدرش استدعا کرد دختری به عقد او درآورد. فتحعلی شاه نیز از میان دختران خود، ماه نوش لب خانم افتخارالسلطنه را که مادرش از دیگر بانوان اندرون مقرب‌تر و محبوب‌تر بود، به او داد.
نبی خان در سال ۱۲۵۴ هجری قمری به پاداش لیاقتی که در فرونشاندن آشوب شهر شیراز از خود نشان داد، به حکومت فارس منصوب شد و یکسال در آن منطقه حکمرانی کرد. بار دیگر در سال ۱۲۵۸ هجری قمری به جای فرهاد میرزا معتمدالدوله به حکومت فارس رفت و در سال ۱۲۶۱ هجری قمری حکمران اصفهان شد.

خانه میرزا نبی‌خان در تهران، محله عودلاجان، خیابان پامنار واقع شده و در فهرست میراث ملی ثبت نشده است و  بررسی‌های این فعال میراث فرهنگی حکایت دارد که پس از تبدیل شدن این منطقه از مسکونی به تجاری، خانه میرزا نبی‌خان تبدیل به کارگاه کیف دوزی شد و مدتی نیز انبار لاستیک بود و مدتی هم به عنوان انبار کابل فشار برق از آن استفاده می‌شد و هم اکنون هم به صورت انبار بهره‌برداری می‌شود و در دهه ۹۰ جداره آجری داخل خانه با سیمان پوشانده شده بود.

شهریار همچنین یادآور شد: در ضلع جنوبی حیاط چندین درخت تنومند بود که در تصاویر هوایی سال ۱۴۰۳ خبری از درختان نیست. در حیاط جنوبی یک حوض مدور وجود داشت و تمامی پنجره‌های خانه میرزا نبی‌خان چوبی بود که چند سال پیش برای حفط اجناس داخل خانه پنجرههای چوبی تخریب و آهنی شدند. در اتاق‌ها شومینه‌های گچ‌بری شده زیبایی بود که هنوز هم در عمارت چشم نواز هستند. حیاط شمالی که به احتمال فراوان حیاط کالسکه رو بوده، دارای یک حوض سنگی مسطیل شکل بود که در سال‌های اخیر تخریب شد.

این فعال میراث فرهنگی به تخریب‌های گذشته این عمارت اشاره کرد و توضیح داد: در دهه ۹۰ برای سنگ‌فرش کردن خیابان رکنی، پیرنشین‌های عمارت توسط عوامل شهرداری تخریب شد و عملیات سنگ‌فرش انجام و در مرداد ماه سال ۱۴۰۳ جداره بیرونی توسط عوامل شهردار ناحیه دو، منطقه ۱۲ تهران به عنوان زیباسازی شهر تهران سیمان اندود شد. این سیمان کاری آسیب فراوانی به جداره این عمارت قاجاری وارد کرده است و نیازمند حضور کارشناسان متخصص برای حذف و پاکسازی سیمان دارد در هیچ عملیات مرمتی از سیمان استفاده نمی‌شود.

شهریار این پرسش‌ها را مطرح کرد که طرح و اقدمات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای مستند نگاری و ثبت این خانه چه بوده؟ آیا تاکنون پرونده‌ای برای حفظ و احیاء این عمارت توسط شهرداری یا میراث فرهنگی تهیه شده است؟ تنها محله و بافت تاریخی ثبت شده در آثار ملی شهر تهران محله عودلاجان است، چه اقدامات حفاظتی و احیاء برای این بافت تاریخی و ارزشمند انجام شده است؟

پایان خبر چراغونی