چرا چپ دست یا راست دست به دنیا می آییم؟

حدود 10 درصد مردم جهان ترجیح می دهند با دست چپ بنویسند؛ شاهدی بر عملکرد متفاوت مغز آنها که علت آن هنوز روشن نیست. با این وجود برخی تحقیقات جدید نشان داده ترکیبی از «ژنتیک و تصادف» احتمالا عامل ایجاد این ویژگی بی ضرر در انسان ها بوده است.

به گزارش چراغونی، به نقل از ایتنا، قالب راست دست یا چپ دست بودن انسان، در همان هفته های اول بارداری ریخته می شود و بر اساس تحقیقاتی که گزارش آن در مجله Nature Communications منتشر شده، به نظر می رسد که «چند ژن نادر» در بدن چپ دستها حدود سه برابر بیشتر از بدن راست دستها یافت شده است.

دانشمندان بر این باورند که این یافته مهم می تواند به ما بینش جدیدی درباره مکانیسم پشت این پدیده بدهد.

کلاید فرانک، مدیر تحقیقات موسسه ماکس پلانک در هلند و سرپرست این تیم تحقیق می گوید: «ما می دانیم که دو نیمکره مغز در جنین انسان های چپ دست و راست دست، بطور متفاوتی شروع به رشد می کنند که البته مکانیسم پشت این پدیده هنوز مشخص نیست. این احتمال وجود دارد که راست دست بودن نتیجه پیش فرض رشد اولیه مغز باشد که توسط ژنوم کدگذاری شده است.»

اما چه چیزی در جنین افراد چپ دست وجود دارد که باعث می شود بدن آنها از پیش فرض رشد اولیه مغز پیروی نکنند؟

پاسخ را احتمالاً باید در ابزارهایی یافت که سلول برای مرتب سازی و مسیریابی پروتیین ها در اختیار دارد. دانشمندان در همین رابطه توانستند چندین توالی «دی ان ای» که تنظیم کننده رشته های پروتیینی به نام میکروتوبول ها هستند را در میان رایج ترین گونه های ژنتیکی در افراد چپ دست شناسایی کنند.

کلاید فرانک می گوید: «این نوع گونه های ژنتیکی عموماً تاثیرات کوچکی بر ویژگی های انسان دارند، مثلا تاثیرگذاری بر فعالیت یک ژن در یک بافت معین».

به همین دلیل در تحقیق جدید، محققان روی گونه های ژنتیکی تمرکز کردند که به جای تنظیم توالی رشته های پروتیینی، مستقیماً روی این توالی تاثیر می گذارند.

 
اگرچه این گونه های ژنتیکی نادر هستند و حدود 1 تا 2 درصد «دی ان ای» را تشکیل می دهند اما می توانند تاثیرات بسیار بیشتری بر ویژگی های انسانی در افراد معدودی که حامل آن ها هستند، داشته باشند.

پژوهشگران با بررسی ژنوم نزدیک به 350 هزار نفر که در پایگاه داده های بانک اطلاعات پزشکی بریتانیا ثبت شده بود، توانستند «جهشی» را شناسایی کنند که اگرچه نادر است اما 2.7 برابر بیشتر در افراد چپ دست دیده می شود. این «جهش» که تنها یک نفر از هر هزار چپ دست را تحت تاثیر قرار می دهد، بر ژن TUBB4B تاثیر می گذارد.

پژوهشگران بر این باورند که عنصر «تصادف» نیز در چپ دست شدن انسان ها نقش دارد. کلاید فرانک می گوید: «ما معتقدیم که در اکثر موارد، چپ دست شدن صرفاً به دلیل تغییرات تصادفی در طول رشد مغز جنین روی می دهد، آنهم بدون تاثیر ژنتیکی یا محیطی خاص. به عنوان مثال، نوسانات تصادفی در غلظت مولکول های خاص در طول مراحل کلیدی شکل گیری مغز.»

بطور مثال، میکروتوبول های موجود در شاخک های ظریف سطح سلول ها می توانند منشاء حرکات نامتقارن و جریان مایعاتی باشند که به ایجاد یک محور چپ-راست در جنین کمک کنند.

محققان استدلال می کنند که با مشاهده این عنصر تصادفی، حتی دوقلوهای همسان ژنتیکی نیز می توانند دست ترجیحی متفاوتی داشته باشند (یعنی یکی چپ دست و دیگری راست دست باشد).

اما چپ دست یا راست دست بودن می تواند بر دیگر عملکردهای بدن نیز تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، در میان افراد دچار اختلالات یا بیماری های روانی خاص، افراد چپ دست بیشتری یافت می شوند.

به گفتۀ کلاید فرانک، در میان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیز احتمال اینکه فرد بیمار چپ دست یا «دو دست» باشد، دو برابر بیشتر و در افراد مبتلا به اوتیسم تا سه برابر بیشتر است.

پایان خبر چراغونی