تخلفی که در «سنگلج» رخ داده است

یک کارشناس میراث فرهنگی گفت: سنگلج حریم دارد و ساخت و ساز در جوار تماشاخانه سنگلج مطابق قانون تخلف است.

به دنبال تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج و ابراز نگرانی هایی درباره تهدید سازه تماشاخانه سنگلج که در فهرست میراث ملی ثبت شده است، محمد سپنجی ـ کارشناس مطلعِ حفظ و احیای بناها، محوطه ها و بافت های تاریخی ـ در گفت وگو با چراغونی، درباره تخلف رخ داده با تخریب ساختمان کناری این تماشاخانه و احتمال ساخت سازه ای جدید، اظهار کرد: محله سنگلج به خاطر وسعتی که داشته، در دو فاز تعیین حریم شده است؛ یک بار به تاریخ 30 مردادماه 1395 که حریم یکپارچه 13 اثر تعیین شد و بار دیگر در تاریخ اول مهرماه 1397 که حریم 6 اثر را تعیین کردند. در اصل 19 اثر این محله از جمله تماشاخانه سنگلج دارای حریم یکپارچه است که در دو نقشه، حدود آن مشحض شده است، و بر همین اساس تخریب و قصد برای ساخت و ساز در جوار تماشاخانه سنگلج، تخلف به شمار می آید.

او ادامه داد: قطعا نقشه تعیین حریم 19 اثر تاریخی سنگلج مطابق روال وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به اطلاع 17 دستگاه ذی مدخل از جمله شهرداری رسیده است، بنابراین حتی اگر از میراث فرهنگی استعلامی گرفته نشده باشد، شهرداری باید نقشه های تعیین حریم را در اختیار داشته باشد و نباید با صدور مجوز موافقت می کرد.

این کارشناس ثبت میراث تاریخی گفت: اگر برای ساخت سازه ای جدید و حتی تخریب ساختمان قبلی مجوزی داده شده است، باید از این پس طبق نقشه حریم رفتار شود و اگر از این بابت متحمل خسارت شده و یا می شوند باید امضاکنندۀ آن مجوز، این خسارت را پرداخت کند.

سپنجی با اشاره به اظهاراتی درباره اینکه «تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج بدون اطلاع میراث فرهنگی صورت گرفته است»، گفت: وقتی حریم سنگلج از سال 1397 تعیین و ابلاغ شده، چگونه ممکن است بی اطلاعی رخ داده باشد!؟ روی آن نقشه که احتمالا شهرداری هم در اختیار دارد، محدوده ها و حریم آثار مشخص شده است. هرچند ساختمانی که تخریب شده دیوار به دیوار تماشاخانه سنگلج بوده و مساله فراتر از این حرف هاست.

او همچنین یادآور شد: سال 1398 دستورالعمل اجرایی تعیین حریم آثار ملی از سوی سازمان وقت میراث فرهنگی ابلاغ شده است، که براساس آن، زمانی که پرونده حریم یک اثر به اداره کل ثبت و حریم در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فرستاده می شود، هیچ ارگان و نهادی اجازه پاسخگویی به استعلام ها و یا صدور مجوز را ندارد تا زمانی که حریم آن اثر، مصوب و از سوی وزیر میراث فرهنگی ابلاغ شود. پس از آن می توانند طبق ضوابط مندرج درباره حریم اثر، اقدام کنند. از طرفی، طبق همین دستورالعمل اگر حریم اثر یا آثار مشخص نشده باشد، باید با توجه به ارتفاع اثر تاریخی، محدوده حریم را دو برابر ارتفاع درنظر گرفت و بر آن اساس اقدام کرد. چطور می شود از دستورالعملی که از سال 1398 ابلاغ شده است، اطلاعی نداشته باشند و آن را بهانه تخریب کنند؟

سپنجی تاکید کرد: اکنون برای هر نوع ساخت وسازی در حریم محله و تماشاخانه سنگلج باید براساس نقشه حریم اقدام شود.

پریسا مقتدی ـ مدیر تماشاخانه سنگلج ـ چندی پیش درباره اتفاقی که در مجاور این تماشاخانه درحال وقوع بود، توضیح داد: اواخر سال گذشته مطلع شدیم این ساختمان تخلیه شده و قرار است نوسازی شود، نه اینکه تخریب شود. از همان موقع تماس هایی با آقای نادعلی ـ رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر ـ داشتیم و از طریق آقای نظری ـ مدیر کل هنرهای نمایشی ـ به وزیر ارشاد و وزارتخانه اطلاع داده و موضوع توسعه تماشاخانه سنگلج  پیگیری شد.

او ابراز تاسف کرده است که از حدود یک هفته قبل متوجه شده اند در ساختمان مجاور تماشاخانه به جای بازسازی، تخریب صورت می گیرد و در ادامه اظهاراتش که برای رسانه ها فرستاده شده، گفته است: حدود 7 تا 10 روز پیش متوجه شدیم که موضوع، نوسازی نیست و دارد تخریب صورت می گیرد. خیلی نگران شدیم. بحث الحاقی در این مرحله اولویت نبود تا اینکه از طریق مدیر کمیته هنر کمیسیون فرهنگی شورای شهر، مطلع شدیم که تلاش هایی شده و ارتباطاتی با شهردار محترم گرفته شده است.

پس از این توضیحات، کاظم نظری ـ مدیرکل هنرهای نمایشی ـ به برخی رسانه ها گفت که وزیر ارشاد در جریان تخریب ساختمان کناری تماشاخانه سنگلج قرار گرفته است و متوجه شدیم شهرداری تهران بدون هیچ گونه هماهنگی با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دست به این اقدام غیراصولی و غیرقانونی زده است.

وزارت میراث فرهنگی و معاونت میراث فرهنگی تهران هنوز درباره اتفاق رخ داده برای تماشاخانه سنگلج که قدیمی ترین سالن فعال در تیاتر تهران است و در سال 1388 به شماره 27469 در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده، واکنشی نداشته است. چراغونی پیگیر است تا در این باره با مسیولان مربوطه گفت وگو داشته باشد.

تماشاخانه سنگلج در سال 1344 همزمان با برگزاری جشنواره نمایش های ایرانی در ضلع جنوبی پارک شهر  در حالی افتتاح شد که آن سال ها با تصمیم شورای تیاتر ـ به عنوان مجموعه تصمیم گیر ـ مقرر شد این مکان تنها به آثار ایرانی اختصاص یابد، اما از ابتدای دهه 50 و رونق نداشتن تولیدات حرفه ای با محوریت نمایش های ایرانی، با نمایش «بازرس» به کارگردانی مرحوم عزت الله انتظامی میزبان آثار غیرایرانی هم شد.  

طرح گسترش تماشاخانه سنگلج نیز از دهه 90 مطرح و نامه درخواستی با امضای حدود 400 هنرمند تیاتر به شهرداری تهران ارجاع داده شد تا ساختمان کناری «سنگلج» که یکی از ساختمان های اداره حقوقی شهرداری است، تغییر کاربری بدهد و به اهل تیاتر واگذار شود. اجرای این طرح در طول یک دهه مدام به تاخیر افتاد تا اینکه پریسا مقتدی، مدیر این تماشاخانه در سال 1400 اعلام کرد که به دلیل تغییرات اعضای شورای شهر، این طرح اجرایی نشده است. اکنون بنای تاریخی سنگلج نه تنها گسترش نیافته که ادامه حیات آن با احتمال ساخت و ساز جدید و با توجه به لرزش هایی که تن کهنه این تماشاخانه روزانه تجربه می کند، به مخاطره افتاده است.

پایان خبر چراغونی