شرایط به سرپرستی گرفتن بچه از پرورشگاه

به سرپرستی گرفتن یک کودک از پرورشگاه در ایران، تصمیمی عمیقاً انسانی و حقوقی است که زندگی کودک و خانواده را متحول می کند. این فرآیند، تحت نظارت سازمان بهزیستی کشور انجام می شود و مستلزم رعایت دقیق شرایط قانونی، طی مراحل اداری مشخص و احراز صلاحیت های لازم از سوی متقاضیان است. این مسیر با هدف تأمین بهترین آینده برای کودکان نیازمند خانواده طراحی شده است.

فرزندخواندگی یک فرآیند قانونی و انسانی است که به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست این فرصت را می دهد تا در یک خانواده امن و پرمهر رشد کنند. در ایران، این امر تحت نظارت سازمان بهزیستی و با رعایت دقیق قوانین و مقررات شرعی و حقوقی صورت می گیرد. بسیاری از خانواده ها، اعم از زوجین بدون فرزند، دارای فرزند، و حتی زنان مجرد، با انگیزه های مختلف قدم در این راه می گذارند. درک کامل شرایط، مراحل، و نکات کلیدی این مسیر، برای متقاضیان ضروری است تا با آگاهی و اطمینان خاطر، این سفر مقدس را آغاز کنند. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و به روز، تمامی ابهامات و سوالات رایج در این زمینه را پوشش می دهد.

درک مفهوم و اهمیت فرزندخواندگی

فرزندخواندگی بیش از یک اقدام حقوقی، پیوندی عمیق و مسئولانه است که سرنوشت یک کودک را تغییر می دهد. این فرآیند به کودک فرصت رشد در محیطی امن و سرشار از عشق را می دهد و در عین حال، به والدینی که آرزوی داشتن فرزند را در سر می پرورانند، حس شیرین والدینی را هدیه می کند.

فرزندخواندگی چیست؟

بر اساس تعریف رسمی سازمان بهزیستی کشور، فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناخته شده یا بدسرپرست تحت نظارت این سازمان، به خانواده های متقاضی واجد شرایط قانون جاری حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست. این تعریف، مبنای قانونی و اجرایی تمامی مراحل فرزندخواندگی در ایران است.

تفاوت اصلی فرزندخواندگی با سایر انواع سرپرستی، مانند امین موقت، در ایجاد رابطه حقوقی پایدار و مشابه با رابطه پدر و مادری طبیعی است. در فرزندخواندگی، کودک حقوق و وظایف مشابه فرزندان طبیعی را در قبال والدین سرپرست پیدا می کند، هرچند تفاوت های جزئی در برخی احکام نظیر ارث بری وجود دارد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد. این پیوند دائمی، امنیت روانی و هویتی بیشتری را برای کودک به ارمغان می آورد.

اهمیت فرزندخواندگی از دیدگاه کودک و خانواده

برای کودک، فرزندخواندگی به معنای یافتن یک خانه، یک خانواده و یک هویت است. این فرآیند نیازهای اساسی روانی و عاطفی کودک، از جمله نیاز به امنیت، عشق، تعلق خاطر، و ثبات را برآورده می سازد. کودکانی که در مراکز نگهداری رشد می کنند، با وجود تلاش های بی دریغ، هرگز نمی توانند گرمای خانواده را تجربه کنند. فرزندخواندگی فرصتی بی بدیل برای این کودکان فراهم می آورد تا از آسیب های احتمالی دوران رشد در مراکز، مصون بمانند و با حمایت کامل خانواده، به فردی موفق و سلامت در جامعه تبدیل شوند.

از سوی دیگر، فرزندخواندگی برای والدین سرپرست نیز حائز اهمیت فراوانی است. این اقدام، حس والدینی را در افرادی که به دلایل مختلف قادر به داشتن فرزند بیولوژیک نیستند، ارضا می کند و خانواده آن ها را تکمیل می نماید. تجربه والدینی از طریق فرزندخواندگی، می تواند سرشار از عشق، رشد متقابل و لذت باشد و به خانواده معنای جدیدی ببخشد.

نگاهی به پیشینه و جایگاه فرزندخواندگی در فرهنگ و مذهب ایران

فرزندخواندگی، پدیده ای با پیشینه ای دیرین در فرهنگ و مذهب ایران است. در تاریخ اسلام، به این امر توجه ویژه ای شده است. قرآن کریم در داستان هایی مانند حضرت موسی (آیه ۹ سوره قصص) و حضرت یوسف (آیه ۲۱ سوره یوسف)، به این مفهوم اشاره می کند که در آن، افرادی کودکان دیگران را به سرپرستی پذیرفته اند. این اشارات، نشان دهنده جایگاه انسانی و اخلاقی این عمل در طول تاریخ است.

در فرهنگ ایرانی نیز، پذیرش و حمایت از کودکان نیازمند، همواره مورد تأکید بوده است. سنت های دیرینه، اهمیت حمایت از یتیمان و نیازمندان را به نسل ها منتقل کرده است. امروزه نیز، قانون گذاری های صورت گرفته در زمینه فرزندخواندگی، تلاش دارند تا این سنت های اخلاقی و مذهبی را در قالب یک فرآیند حقوقی و مدون، اجرایی کنند تا ضمن حفظ حقوق کودکان، بستری امن برای رشد آن ها فراهم آید.

چه کسانی واجد شرایط برای سرپرستی هستند؟

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، شرایط مشخصی را برای متقاضیان فرزندخواندگی تعیین کرده است. این شرایط با هدف تضمین بهترین منافع کودک و فراهم آوردن یک محیط خانوادگی مناسب برای او تدوین شده اند. متقاضیان باید به دقت این موارد را مطالعه و بررسی کنند.

اولویت های قانونی متقاضیان سرپرستی

بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، متقاضیان سرپرستی به ترتیب اولویت های زیر دسته بندی می شوند:

1. زن و شوهر بدون فرزند: این گروه در اولویت اول قرار دارند. شرایط آن ها شامل:
   • گذشت حداقل ۵ سال از تاریخ ازدواج و عدم داشتن فرزند.
   • استثنا: در صورت ارائه گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم امکان بچه دار شدن برای زوجین، شرط ۵ سال ازدواج اعمال نمی شود.
   • حداقل سن ۳۰ سال برای یکی از زوجین.
2. زن و شوهر دارای فرزند: این گروه در اولویت دوم قرار دارند. شرایط آن ها شامل:
   • حداقل سن ۳۰ سال برای یکی از زوجین.
   • این امکان با توجه به نتایج مثبت روانشناختی و اجتماعی بر کودکانی که به خانواده های دارای فرزند سپرده می شوند، فراهم شده است.
3. دختران و زنان مجرد بدون شوهر: این گروه در اولویت سوم هستند. شرایط آن ها شامل:
   • حداقل سن ۳۰ سال.
   • محدودیت: این افراد منحصراً حق سرپرستی «اناث» (دختر) را خواهند داشت و نمی توانند سرپرستی فرزند پسر را برعهده بگیرند.

سازمان بهزیستی بر اساس این اولویت بندی، پرونده ها را بررسی می کند. این اولویت بندی تأثیر مستقیمی بر زمان انتظار متقاضیان دارد و معمولاً خانواده های بدون فرزند در صف های کوتاه تری قرار می گیرند.

سایر شرایط عمومی و الزامی برای تمامی متقاضیان

علاوه بر اولویت های فوق، تمامی متقاضیان، صرف نظر از گروهی که در آن قرار می گیرند، باید شرایط عمومی و الزامی زیر را نیز دارا باشند:

• تابعیت ایرانی: متقاضیان باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند. حتی در صورت اقامت خارج از کشور، می توانند درخواست خود را از طریق سفارت یا کنسولگری ایران در کشور محل اقامتشان پیگیری کنند.
• اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: (اسلام، زرتشتی، مسیحی، کلیمی).
• سلامت جسمی و روانی: متقاضیان نباید به بیماری های واگیردار یا صعب العلاج مبتلا باشند. همچنین، ارائه گواهی سلامت روان از روانشناس معتمد سازمان بهزیستی الزامی است. این شرط برای تضمین توانایی والدین در مراقبت و تربیت کودک، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• عدم اعتیاد: متقاضیان باید گواهی عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر، و یا روانگردان را ارائه دهند.
• نداشتن محکومیت جزایی مؤثر: ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری برای تمامی متقاضیان اجباری است.
• تمکن مالی قابل قبول: متقاضیان باید توانایی مالی کافی برای تأمین تمامی نیازهای مادی و معیشتی کودک (شامل خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، درمان و …) را اثبات کنند. این موضوع از طریق بررسی مدارک شغلی، درآمد و دارایی ها ارزیابی می شود.
• صلاحیت اخلاقی و حسن شهرت: مددکاران اجتماعی بهزیستی از طریق بازدیدهای منزل و تحقیقات محلی، صلاحیت اخلاقی و حسن شهرت متقاضیان را بررسی می کنند.
• محجور نبودن: متقاضیان نباید از نظر قانونی محجور باشند (یعنی دارای عقل سلیم و توانایی اداره امور خود باشند).
• شرط رضایت کامل زوجین: در صورتی که متقاضیان، زن و شوهر باشند، درخواست باید به صورت مشترک و با رضایت کامل هر دو نفر ارائه شود.
• اولویت سنی: در شرایط مساوی، زوجین کمتر از پنجاه سال برای پذیرش سرپرستی کودک در اولویت قرار دارند.
• اولویت افراد یابنده کودک: در صورتی که فردی کودکی را بیابد و تمامی شرایط سرپرستی در او احراز شود، برای اخذ سرپرستی آن کودک بر دیگران اولویت خواهد داشت.

احراز تمامی شرایط فوق، نه تنها برای بهزیستی و دادگاه، بلکه برای آینده و سلامت روانی و جسمی کودک حیاتی است. این سخت گیری ها با هدف تضمین بهترین محیط برای رشد کودکان نیازمند خانواده اعمال می شود.

کودکانی که می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند

سازمان بهزیستی تنها می تواند کودکانی را به سرپرستی واگذار کند که از نظر قانونی، واجد شرایط فرزندخواندگی شناخته شده باشند. این شرایط در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست به صراحت بیان شده اند تا از حقوق کودک و والدین واقعی او صیانت شود.

کودکان واجد شرایط واگذاری

بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، سپردن سرپرستی کودکان در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط ذیل باشند:

1. امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد. این گروه شامل کودکانی می شود که رها شده اند یا هویت والدین آن ها کاملاً نامشخص است.
2. پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آنان در قید حیات نباشند. این وضعیت شامل کودکان یتیم یا دارای سرپرست متوفی می شود.
3. افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع قضایی به سازمان بهزیستی سپرده شده و تا دو سال از تاریخ سپردن، کسی از سرپرستان قانونی (پدر، مادر، جد پدری و وصی) برای سرپرستی شان مراجعه نکرده باشد. این بند شامل کودکانی است که والدین آن ها به دلایل مختلف (مانند اعتیاد شدید، زندان، بیماری های روانی شدید) از صلاحیت سرپرستی خارج شده اند و پس از مدت قانونی، اقدامی برای بازپس گیری آن ها صورت نگرفته است.
4. هیچ یک از پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و دادگاه نیز نتواند با ضم امین یا ناظر، این صلاحیت را ایجاد کند. این حالت زمانی پیش می آید که والدین واقعی حضور دارند اما به دلیل شرایط نامناسب (مانند سوءرفتار، اعتیاد، ناتوانی شدید) از نظر دادگاه فاقد صلاحیت کامل برای تربیت کودک شناخته می شوند و هیچ راهکار جایگزینی برای بهبود وضعیت وجود ندارد.

آمار و واقعیت های موجود در بهزیستی

تجربیات و آمارهای موجود در سازمان بهزیستی نشان می دهد که توزیع جنسیتی کودکان واجد شرایط واگذاری تقریباً ۵۰/۵۰ است (۵۰ درصد دختر و ۵۰ درصد پسر). با این حال، تقاضای غالب خانواده ها به سمت نوزادان دختر و کودکان زیر سه سال است. این عدم توازن بین عرضه و تقاضا، منجر به طولانی تر شدن زمان انتظار برای متقاضیان نوزادان دختر می شود.

در مقابل، تعداد کودکان پسر و همچنین کودکان در سنین بالاتر (بالای ۳ سال) که متقاضی کمتری دارند، بیشتر است. همچنین، کودکانی با نیازهای ویژه یا دارای بیماری های خاص، معمولاً مدت زمان بیشتری را در مراکز نگهداری سپری می کنند.

ترغیب و فرهنگ سازی برای پذیرش کودکان با نیازهای ویژه یا سن بالاتر

تمامی کودکان، صرف نظر از سن، جنسیت، یا شرایط جسمانی، نیاز مبرم به خانواده و محبت والدین دارند. پذیرش کودکان در سنین بالاتر یا کودکانی که دارای نیازهای ویژه هستند، می تواند فواید بسیاری برای هم کودک و هم خانواده داشته باشد. کودکان سن بالاتر، اغلب با سرعت بیشتری با محیط جدید سازگار می شوند و می توانند در برخی جنبه ها، نیازهای مراقبتی کمتری نسبت به نوزادان داشته باشند.

نقش رسانه ها، نهادهای فرهنگی، و جامعه در تغییر نگاه عمومی و ترویج فرهنگ پذیرش این کودکان، بسیار حیاتی است. ساخت فیلم ها، سریال ها و برنامه های آموزشی که به این موضوع می پردازند، می تواند اذهان عمومی را روشن ساخته و خانواده ها را به سمت پذیرش مسئولانه و آگاهانه کودکان با نیازهای متفاوت سوق دهد. این فرهنگ سازی، نه تنها به نفع کودکان است، بلکه به ارتقاء ارزش های انسانی و اجتماعی در جامعه نیز کمک شایانی می کند.

مراحل گام به گام به سرپرستی گرفتن بچه از پرورشگاه

فرآیند به سرپرستی گرفتن کودک از پرورشگاه، شامل چند گام اصلی اداری و قانونی است که متقاضیان باید به ترتیب آن ها را طی کنند. دقت و صبر در هر مرحله، برای موفقیت این فرآیند حیاتی است.

گام اول: ثبت نام اولیه و جمع آوری مدارک

نقطه آغازین مسیر فرزندخواندگی، ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی است. این سامانه به آدرس http://adoption.behzisti.net، تمامی مراحل ثبت درخواست و بارگذاری مدارک را به صورت آنلاین فراهم می کند. متقاضیان باید با دقت تمامی اطلاعات درخواستی را وارد کرده و مدارک لازم را با کیفیت مطلوب اسکن و بارگذاری نمایند.

لیست کامل و دقیق مدارک مورد نیاز:

ردیف	عنوان مدرک	توضیحات
۱	تصویر کلیه صفحات شناسنامه متقاضیان	شامل صفحه اول، صفحات همسر و فرزندان (در صورت وجود)
۲	تصویر کارت ملی متقاضیان	پشت و رو
۳	تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت	برای آقایان
۴	تصویر سند ازدواج	برای زوجین متقاضی
۵	تصویر آخرین مدرک تحصیلی	برای هر دو متقاضی (در صورت تاهل)
۶	تصویر سند مالکیت یا اجاره نامه منزل	برای اثبات محل سکونت
۷	اصل یا تصویر گواهی اشتغال به کار/میزان درآمد	حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب، گواهی از اتحادیه مربوطه
۸	تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی	مانند تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و …
۹	اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان	مبنی بر عدم امکان بچه دار شدن (برای زوجین فاقد فرزند و طبق شرایط خاص، متعاقباً گواهی پزشکی قانونی نیز نیاز است)

پس از بارگذاری مدارک و ثبت نهایی درخواست، یک پیامک حاوی کد رهگیری برای متقاضیان ارسال می شود. حفظ این کد برای پیگیری های بعدی ضروری است. لازم به ذکر است که تصاویر مدارک باید خوانا و واضح باشند و پس از اعلام بهزیستی، اصل مدارک یا نسخه های برابر اصل شده آن ها در دفاتر اسناد رسمی، مورد نیاز خواهد بود.

گام دوم: بررسی صلاحیت و مصاحبه ها

پس از بررسی اولیه مدارک و تأیید ابتدایی شرایط خانواده، مراحل ارزیابی صلاحیت آغاز می شود:

1. مصاحبه و بازدید مددکاری اولیه: در این مرحله، مددکاران اجتماعی بهزیستی با متقاضیان مصاحبه کرده و از منزل آن ها بازدید می کنند تا از شرایط زندگی، وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی خانواده اطمینان حاصل کنند.
2. ارزیابی روانشناختی: متقاضیان به روانشناس معتمد سازمان معرفی می شوند تا سلامت روانی و پایداری عاطفی آن ها برای پذیرش مسئولیت سرپرستی یک کودک، مورد تأیید قرار گیرد.
3. استعلامات امنیتی و قضایی: گواهی های عدم اعتیاد (از آزمایشگاه های مورد تأیید) و عدم سوء پیشینه (از مراجع قضایی) از متقاضیان اخذ می شود تا صلاحیت آن ها از نظر قانونی و اجتماعی به صورت کامل احراز گردد.

گام سوم: معرفی کودک و ارزیابی تعامل

پس از تأیید صلاحیت های اولیه و تکمیل ارزیابی ها، نوبت به مرحله معرفی کودک می رسد. این مرحله ممکن است به دلیل تفاوت در تعداد کودکان واجد شرایط و تعداد متقاضیان، زمان بر باشد. عواملی مانند سن، جنسیت و وضعیت سلامت کودک مورد درخواست، بر طول این انتظار تأثیرگذار است.

پس از یافتن کودک واجد شرایط، دیدارهای اولیه بین متقاضیان و کودک ترتیب داده می شود. هدف از این دیدارها، ارزیابی پذیرش متقابل و ایجاد یک ارتباط اولیه مثبت است. در برخی موارد، اگر تعامل مناسبی بین خانواده و کودک برقرار نشود، ممکن است تا ۳ کودک دیگر نیز به خانواده پیشنهاد شود تا بهترین تطابق ممکن صورت گیرد.

گام چهارم: صدور حکم سرپرستی و دوره آزمایشی

در صورت نهایی شدن توافق و تأیید تعامل، قاضی دادگاه صالح، حکم سرپرستی موقت را برای یک دوره شش ماهه صادر می کند. در این دوره، والدین سرپرست موظف به گذراندن دوره های آموزشی والدگری (در صورت لزوم) هستند و مددکاران اجتماعی بهزیستی نظارت مستمری بر وضعیت کودک و خانواده خواهند داشت.

این دوره آزمایشی، فرصتی است تا خانواده و کودک به یکدیگر عادت کرده و در صورت وجود هر گونه مشکل یا عدم تطابق، راهکارهای لازم اندیشیده شود. پس از پایان موفقیت آمیز دوره آزمایشی و تأیید کارشناسان بهزیستی و دادگاه، حکم موقت به حکم سرپرستی قطعی تبدیل می شود و کودک به صورت رسمی تحت سرپرستی دائم خانواده قرار می گیرد.

نکات حقوقی و چالش های رایج در فرآیند فرزندخواندگی

فرآیند فرزندخواندگی، علاوه بر جنبه های عاطفی، دارای ابعاد حقوقی پیچیده ای است که آگاهی از آن ها برای متقاضیان ضروری است. برخی چالش ها و سوالات رایج در این مسیر وجود دارد که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

چرا فرآیند فرزندخواندگی طولانی به نظر می رسد؟

یکی از سوالات پرتکرار متقاضیان، طولانی بودن زمان فرآیند فرزندخواندگی است. دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد:

1. عدم تأمین کودک توسط بهزیستی: سازمان بهزیستی وظیفه «تأمین» کودک برای فرزندپذیری را ندارد؛ بلکه صرفاً مسئولیت معرفی کودکانی را برعهده دارد که از نظر قضایی واجد شرایط واگذاری هستند (بر اساس ماده ۷ قانون حمایت). این به معنای آن است که تعداد کودکان قابل واگذاری، محدود و تابع شرایط خاصی است.
2. اهمیت حفظ صلاح و آینده کودک: هر کودک، امانتی گران بها است و بهزیستی و دادگاه، موظف اند بهترین خانواده را برای او بیابند. این امر مستلزم بررسی دقیق صلاحیت ها، ارزیابی های روانشناختی و مددکاری جامع است که زمان بر خواهد بود. هرگونه کوتاهی در این بررسی ها می تواند به آینده کودک آسیب برساند.
3. شفافیت سامانه ملی فرزندخواندگی: راه اندازی سامانه ملی فرزندخواندگی، به شفافیت فرآیند کمک شایانی کرده و احتمال بروز «پارتی بازی» را به حداقل رسانده است. پرونده ها بر اساس اولویت بندی قانونی و در صف انتظار مشخصی بررسی می شوند.
4. تفاوت شرایط هر خانواده و کودک: زمان انتظار برای فرزندخواندگی، به شدت به شرایط کودک (سن، جنسیت، وضعیت سلامت) و متقاضیان (اولویت های قانونی، تمایل به پذیرش کودکان با نیازهای ویژه یا سن بالاتر) بستگی دارد. پذیرش کودکان سن بالاتر یا دارای نیازهای خاص، معمولاً زمان انتظار را کاهش می دهد.

فسخ فرزندخواندگی و تبعات آن: یکی از سخت ترین تجربیات برای کودکان، فسخ فرزندخواندگی است. این اتفاق، ضربه روحی جبران ناپذیری به کودک وارد می کند. به همین دلیل، سازمان بهزیستی و دادگاه در مراحل اولیه، با دقت بسیار زیادی صلاحیت خانواده ها را بررسی می کنند تا از این اتفاق تلخ جلوگیری شود. آمارهای اخیر نشان دهنده کاهش موارد فسخ فرزندخواندگی است، اما حتی یک مورد از آن نیز زیاد است و آثار مخربی بر کودک برجای می گذارد.

تکلیف اموال و ارث برای فرزندخوانده

یکی از نکات مهم حقوقی در فرزندخواندگی، وضعیت اموال و ارث برای فرزندخوانده است. بر اساس ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، فرزندخوانده از والدین سرپرست ارث نمی برد. به همین دلیل، قانون گذار تدابیری را برای تأمین آینده مالی او اندیشیده است:

• الزام قانونی به تملیک بخشی از اموال: دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می کند که درخواست کننده سرپرستی، بخشی از اموال یا حقوق خود را به نام کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق مزبور با دادگاه است.
• تعهد کتبی در آینده: در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر می کند. پس از قبول درخواست کننده و انجام دستور، حکم سرپرستی صادر خواهد شد.
• اختیار قاضی برای صرف نظر: یک تبصره نیز وجود دارد که در صورتی که دادگاه تشخیص دهد اعطای سرپرستی بدون اجرای مفاد این ماده به مصلحت کودک یا نوجوان باشد، می تواند به صدور حکم سرپرستی اقدام کند.

این قانون به منظور حمایت از آینده مالی فرزندخوانده و تضمین حقوق او، در برابر عدم ارث بری از والدین سرپرست تدوین شده است.

مسئله محرمیت فرزندخوانده

موضوع محرمیت فرزندخوانده با والدین سرپرست و سایر اعضای خانواده، یک بحث مهم شرعی است. از آنجایی که فرزندخوانده از نظر شرعی، فرزند حقیقی محسوب نمی شود، رابطه محرمیت خود به خود ایجاد نمی گردد. برای ایجاد محرمیت، راهکارهای شرعی مختلفی وجود دارد که باید با توجه به شرایط خاص هر خانواده و با مشورت مراجع تقلید صورت گیرد:

• شیردادن: اگر نوزاد دختر باشد و شرایط شرعی شیردادن (از نظر سن و تعداد دفعات) محقق شود، مادر سرپرست می تواند با شیردادن به نوزاد دختر، او را بر خود و همسرش محرم کند.
• ازدواج موقت: در برخی موارد، برای ایجاد محرمیت فرزندخوانده پسر با مادر سرپرست (یا دختر با پدر سرپرست)، از راهکار ازدواج موقت استفاده می شود. این راهکار دارای جزئیات شرعی خاصی است که باید با دقت و طبق فتوای مرجع تقلید انجام شود.

متقاضیان باید برای احکام دقیق تر و متناسب با شرایط خود، به مراجع تقلید خویش مراجعه کرده و از راهنمایی های آن ها بهره ببرند.

حقوق و وظایف سرپرستان پس از گرفتن فرزندخوانده

پذیرش سرپرستی یک کودک، مجموعه ای از حقوق و وظایف را برای والدین سرپرست ایجاد می کند. این وظایف شامل ابعاد مادی، معنوی و تربیتی است:

• تأمین نیازهای اساسی: والدین سرپرست موظف اند تمامی نیازهای مادی و معنوی کودک از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، درمان، و تربیت را به نحو احسن تأمین کنند.
• ایجاد محیط امن و سرشار از عشق: فراهم آوردن یک محیط خانوادگی امن، سرشار از محبت، بدون تبعیض و با احترام به هویت کودک، از مهمترین وظایف سرپرستان است.
• عدم تبعیض: در صورت وجود فرزندان بیولوژیک در خانواده، نباید هیچ تفاوتی بین فرزندخوانده و سایر فرزندان قائل شد.
• پرداخت مستمری دولتی: در صورتی که کودک یا نوجوان پیش از فرزندخواندگی مستمری دولتی دریافت می کرده است، این مستمری پس از پذیرش سرپرستی نیز ادامه خواهد داشت و وظیفه والدین سرپرست برای تأمین نیازهای او را منتفی نمی کند.
• نظارت مستمر مددکاران: مددکاران اجتماعی بهزیستی تا سن ۱۸ سالگی کودک، نظارت مستمری بر وضعیت او خواهند داشت تا از رعایت حقوق و رفاه او اطمینان حاصل کنند.

فرزندخواندگی یک تعهد مادام العمر است که نه تنها به معنای دادن، بلکه به معنای دریافت عشق، شادی و رشد متقابل است. این مسیر با مسئولیت پذیری کامل، به بهترین نتیجه خواهد رسید.

نتیجه گیری

فرزندخواندگی، تصمیمی بزرگ و پربرکت است که می تواند مسیر زندگی یک کودک نیازمند را برای همیشه تغییر دهد و خانواده ای را با عشق و امید کامل کند. این فرآیند در ایران، با نظارت دقیق سازمان بهزیستی و بر اساس قوانین و مقررات مدون پیش می رود تا بهترین منافع کودک تضمین شود.

مسیر به سرپرستی گرفتن بچه از پرورشگاه، با تمامی پیچیدگی های حقوقی و اداری خود، نیازمند آگاهی کامل، صبر، و تعهد عمیق متقاضیان است. از ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی گرفته تا جمع آوری مدارک، مصاحبه های مددکاری، ارزیابی های روانشناختی و دوره نظارتی، تمامی مراحل با هدف ایجاد یک پیوند پایدار و سالم طراحی شده اند. آگاهی از اولویت های قانونی، شرایط سنی، وضعیت مالی و اخلاقی، و همچنین مسائل مهمی چون محرمیت و تکلیف اموال، برای متقاضیان ضروری است.

با وجود چالش هایی نظیر طولانی بودن زمان انتظار برای برخی گروه های متقاضی یا نیاز به فرهنگ سازی بیشتر برای پذیرش کودکان با نیازهای ویژه یا سنین بالاتر، فرزندخواندگی همچنان یکی از زیباترین و مسئولانه ترین اقدامات انسانی است. این انتخاب، فرصتی برای ساختن آینده ای روشن تر برای کودکانی است که چشم به راه خانواده ای گرم و پرمهر هستند. اگر شما نیز واجد شرایط هستید و به این مسیر مقدس می اندیشید، با توکل به خدا و با عشق، قدم در این راه بگذارید و برای کسب اطلاعات دقیق تر و آغاز فرآیند، به سامانه ملی فرزندخواندگی سازمان بهزیستی مراجعه کنید.

منابع و اطلاعات تماس

برای کسب اطلاعات بیشتر و پیگیری فرآیند فرزندخواندگی، می توانید از منابع زیر استفاده کنید:

• آدرس سامانه ملی فرزندخواندگی سازمان بهزیستی کشور: http://adoption.behzisti.net
• شماره تماس سامانه دیدبان سازمان بهزیستی کشور: ۱۴۸۲ (برای پیگیری و ثبت شکایات)
• آدرس وب سایت سازمان بهزیستی کشور: behzisti.ir (برای اطلاعات عمومی و قوانین)