به تحقق پیوستن تهدید، چه می گویند؟ بررسی جامع حقوقی جرم تهدید در ایران

وقتی یک تهدید محقق می شود، آن را دیگر تهدید نمی نامند، بلکه نام عمل یا جرمی است که موضوع آن تهدید بوده است. به عبارت دیگر، تهدید خود جرمی مستقل است که با گفتار، نوشتار یا هر عملی به قصد ترساندن و وادار کردن دیگری به کاری نامشروع رخ می دهد، اما اگر تهدیدکننده به وعده خود عمل کند و مثلاً شخصی را که تهدید به قتل کرده بود به قتل برساند، در این صورت جرم ارتکابی قتل است و نه صرفاً تحقق تهدید. این تمایز حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا درک آن، راهگشای بسیاری از ابهامات در پرونده های قضایی مرتبط با تهدید است.

۱. به تحقق پیوستن تهدید چه نام دارد؟

همان طور که اشاره شد، تهدید به خودی خود یک عنوان مجرمانه است که هدف آن ایجاد ترس و وحشت در فرد دیگری است تا او را به انجام یا ترک فعلی خاص وادار کند. این جرم، صرف نظر از اینکه آیا تهدیدکننده واقعاً قصد اجرای تهدید را داشته باشد یا توانایی آن را، و بدون توجه به اینکه آیا موضوع تهدید عملاً به وقوع بپیوندد یا خیر، قابل تحقق است. اما اگر فرد تهدیدکننده پس از تهدید، به وعده خود عمل کند، آن عمل جدید، جرمی جداگانه با عنوان حقوقی خاص خود خواهد بود.

برای روشن تر شدن این موضوع، به مثال های زیر توجه کنید:

• اگر فردی، دیگری را تهدید به قتل کند و سپس عملاً مرتکب قتل شود، جرمی که محقق شده، جرم قتل است و نه تحقق تهدید. در اینجا، تهدید صرفاً مقدمه ای برای ارتکاب جرم اصلی یعنی قتل بوده است.
• چنانچه کسی، فردی را تهدید به ضرب و شتم نماید و سپس او را مورد ضرب و شتم قرار دهد، عمل ارتکابی ضرب و شتم نامیده می شود. جرم تهدید پیش از این، و جرم ضرب و شتم پس از آن اتفاق افتاده است.
• در صورتی که شخصی، دیگری را تهدید به تخریب اموال کند و در ادامه مال او را تخریب کند، جرم محقق شده تخریب اموال است.
• اگر فردی، دیگری را تهدید به افشای اسرار نماید و سپس آن اسرار را افشا کند، عمل انجام شده افشای اسرار یا هتک حیثیت است که می تواند عنوان مجرمانه دیگری داشته باشد.

بنابراین، باید تأکید کرد که جرم تهدید به معنای ایجاد خوف و وحشت و وادار کردن به انجام یا ترک فعلی نامشروع است. این جرم حتی اگر فرد تهدیدکننده صرفاً قصد ترساندن داشته و توانایی انجام آن را هم نداشته باشد (البته با در نظر گرفتن شرایطی که در ادامه به آن می پردازیم)، می تواند محقق شود. موضوع تهدید زمانی اهمیت می یابد که آن عمل به وقوع بپیوندد و جرمی دیگر با ماهیت و مجازات متفاوت شکل گیرد.

۲. مفهوم و تعریف حقوقی جرم تهدید در قانون ایران

قانون گذار ایرانی تعریف اختصاصی و جامعی از جرم تهدید ارائه نکرده است؛ بلکه با تدوین مواد قانونی و ذکر مصادیق مختلف، به این جرم پرداخته است. با این حال، می توان تهدید را از منظر حقوقی این گونه تعریف کرد: «ایجاد خوف و وحشت در دیگری به قصد وادار کردن او به انجام یا ترک فعلی نامشروع، از طریق گفتار، نوشتار، اشاره یا هرگونه رفتاری که وقوع آن عمل یا حالت برای تهدیدشونده نامطلوب و آزاردهنده باشد.» این حالت می تواند ضرر مادی یا معنوی بالقوه به همراه داشته باشد.

تهدید، جرمی علیه امنیت روانی و جنبه معنوی افراد است. در واقع، بسیاری از پرونده های کیفری در محاکم قضایی مربوط به شکایات تهدید هستند؛ چرا که این جرم اغلب مقدمه ای برای سایر جرایم و اولین شکل از رفتارهای خصمانه بین طرفین به شمار می آید.

۲.۱. تفاوت تهدید با هشدار قانونی

توجه به این نکته ضروری است که هر نوع ابراز نارضایتی یا اعلام قصد انجام عملی که ممکن است برای طرف مقابل ناخوشایند باشد، لزوماً تهدید مجرمانه نیست. اگر فردی برای رسیدن به حق قانونی خود، به دیگری هشدار دهد که علیه او نزد مراجع قانونی شکایت خواهد کرد یا مطالبات خود را از طریق مراجع قضایی پیگیری خواهد نمود، این عمل تهدید مجرمانه محسوب نمی شود. این نوع هشدارها، در چارچوب قانون بوده و با تهدیدات نامشروع و غیرقانونی متفاوت است. ملاک اصلی در تشخیص، «نامشروع و غیرقانونی بودن» عملی است که فرد به انجام آن تهدید می کند.

۳. انواع تهدید از منظر قانون مجازات اسلامی و مصادیق آن

قانون مجازات اسلامی ایران، به انواع مختلفی از تهدید پرداخته است که هر یک شرایط و مجازات خاص خود را دارند. این تقسیم بندی به ما کمک می کند تا مصادیق جرم تهدید را بهتر بشناسیم.

۳.۱. تهدید به ضررهای نفسانی (جسمی و جانی)

این نوع تهدید، ناظر بر ضررهایی است که به جسم و جان فرد یا بستگان او وارد می شود.

• مثال: تهدید به قتل، تهدید به جرح (مجروح کردن)، تهدید به نقص عضو، یا هرگونه صدمه جسمانی. اگر شخصی به دیگری بگوید چشم تو را کور می کنم یا دندان هایت را می شکنم، این مصداق تهدید به ضررهای نفسانی است.

۳.۲. تهدید به ضررهای شرفی (حیثیتی و آبرویی)

این تهدیدات به آبرو، حیثیت، شرافت و ناموس خود فرد یا بستگان او مربوط می شود.

• مثال: تهدید به افشای آبروی فرد، تهدید به هتک ناموس یا هر عملی که موجب بی اعتباری و رسوایی اجتماعی فرد شود.

۳.۳. تهدید به ضررهای مالی

این دسته از تهدیدات، هدف قرار دادن اموال و منافع مالی فرد یا بستگان او را شامل می شود.

• مثال: تهدید به تخریب اموال (آتش زدن خانه، شکستن خودرو)، تهدید به سرقت، تهدید به ورشکستگی یا وارد آوردن هرگونه زیان مالی. اگر کسی دیگری را تهدید کند که اتومبیل پدرش را سرقت خواهد کرد یا منزل برادرش را آتش خواهد زد، با جمع شرایط، تهدید واقع شده است.

۳.۴. تهدید به افشای سرّ

این نوع تهدید زمانی مطرح می شود که فردی، دیگری را به افشای اطلاعات محرمانه و خصوصی که ممکن است برای او ضرر مادی یا معنوی داشته باشد، بترساند. ملاک تشخیص سر بودن یک موضوع، عرف است.

• مثال: تهدید به افشای اسرار شخصی، تجاری، یا خانوادگی که فرد معمولاً آن ها را مخفی نگه می دارد. اگر افشای این امور ضرر مادی یا معنوی متوجه شخص نکند، سر محسوب نمی شود و تهدید به افشای آن جرم نیست.

۳.۵. تهدید برای اخذ نوشته یا سند (ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات)

این ماده به صورت خاص به تهدیداتی می پردازد که هدف از آن، مجبور کردن فرد به دادن نوشته، سند، امضا، مهر یا گرفتن سندی است که متعلق به او یا سپرده به او می باشد.

• مجازات: طبق ماده ۶۶۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید، دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا و یا مهر نماید و یا سند و نوشته ای که متعلق به او یا سپرده به او می باشد را از وی بگیرد، به حبس از سه ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. با توجه به اصلاحیه جدید، مجازات حبس آن به جزای نقدی تقلیل یافته است.

۳.۶. تهدید با استفاده از سلاح (ماده ۶۱۷ قانون تعزیرات)

تهدیدهایی که با استفاده از چاقو یا هر نوع سلاح دیگری صورت می گیرد، در این دسته قرار می گیرد.

• مجازات: طبق ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی هر کس به وسیله چاقو و یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود، در صورتی که از مصادیق محارب نباشد، به حبس از شش ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
• تفاوت با ماده ۶۶۹: تفاوت اصلی این ماده با ماده ۶۶۹ (تهدید به ضررهای نفسانی، شرفی و مالی) این است که اولاً، در ماده ۶۱۷ استفاده از وسیله خاص (سلاح) ضرورت دارد، در حالی که در ماده ۶۶۹ فرقی نمی کند وسیله تهدید چه باشد (عبارت به هر نحو این را می رساند). ثانیاً، تهدید موضوع ماده ۶۶۹ محدود به موارد ذکر شده (قتل، ضررهای نفسانی، شرفی، مالی و افشای سر) است، اما ماده ۶۱۷ هرگونه تهدیدی را که به وسیله سلاح انجام شود، در بر می گیرد. ثالثاً، تهدید موضوع ماده ۶۱۷ جرم غیر قابل گذشت است، در حالی که جرایم مواد ۶۶۸ و ۶۶۹ طبق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی، قابل گذشت هستند.

۳.۷. تهدید دیگران به ارتکاب جرم (اکراه)

گاهی اوقات، مجرمان برای رسیدن به اهداف خود، دیگری را با تهدید وادار به ارتکاب جرمی می کنند. در این حالت، مسئولیت کیفری متفاوت است.

• اگر تهدیدشونده بر اثر ترس و اضطراب ناشی از تهدید، بدون رضایت و برخلاف میل باطنی خود مرتکب جرم شود، تهدیدکننده به عنوان معاون جرم و تهدیدشونده به عنوان مباشر و فاعل جرم مورد تعقیب قرار می گیرد (طبق بند الف ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی).
• اما اگر تهدید به قدری قوی باشد که علاوه بر سلب رضایت، اراده نیز از فاعل جرم سلب شود (اکراه غیرقابل تحمل)، فاعل هیچ مسئولیتی نخواهد داشت و مسئولیت کیفری متوجه اکراه کننده خواهد بود (طبق ماده ۱۵۱ قانون مجازات اسلامی).
• البته، در خصوص اکراه بر قتل، شرایط متفاوت است. ماده ۳۷۵ قانون مجازات اسلامی تصریح می کند که اکراه بر قتل هرگز مجوز قتل نیست. اگر کسی دیگری را ولو از روی اکراه به قتل برساند، قصاص می شود و اکراه کننده نیز به حبس ابد محکوم می گردد؛ مگر آن که اکراه شونده طفل غیرممیز یا مجنون باشد که در این صورت فقط اکراه کننده محکوم به قصاص می شود.

۴. ارکان و عناصر تشکیل دهنده جرم تهدید

برای اینکه یک عمل در نظام حقوقی ایران جرم محسوب شود و مجازات بر آن بار شود، باید دارای سه رکن اصلی باشد: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی. جرم تهدید نیز از این قاعده مستثنی نیست.

۴.۱. عنصر قانونی

این رکن به این معناست که عمل ارتکابی باید طبق قانون، جرم انگاری شده باشد. در خصوص جرم تهدید، مواد زیر از قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ و اصلاحات بعدی آن) عنصر قانونی را تشکیل می دهند:

• ماده ۶۶۹: مربوط به تهدید به قتل یا ضررهای نفسی، شرفی، مالی یا افشای سر.
• ماده ۶۶۸: مربوط به تهدید برای اخذ نوشته یا سند.
• ماده ۶۱۷: مربوط به تهدید با استفاده از سلاح.

اصل بر مباح بودن اعمال است و تا زمانی که قانونی عملی را جرم ندانسته باشد، نمی توان آن را مجازات کرد. این مواد قانونی، به صراحت عمل تهدید را در اشکال مختلف آن، جرم انگاری کرده اند.

۴.۲. عنصر مادی

عنصر مادی به جنبه فیزیکی و قابل مشاهده جرم اشاره دارد. جرم تهدید از جمله جرایمی است که حتماً باید با وقوع یک فعل مثبت انجام گیرد؛ یعنی صرف نیت تهدید بدون بروز خارجی آن، جرم تلقی نمی شود. این فعل مثبت می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گفتار: تهدیدات شفاهی و کلامی.
• نوشتار: تهدید از طریق نامه، پیامک، ایمیل، شبکه های اجتماعی و…
• اشاره: حرکات یا اشاراتی که به وضوح مفهوم تهدید را می رساند (مثلاً نشان دادن سلاح یا حرکت خشن با دست).
• نمایش وسایل: نشان دادن سلاح سرد یا گرم (مانند چاقو، کلت کمری) بدون استفاده مستقیم از آن.

ترک فعل (انجام ندادن کاری) به تنهایی نمی تواند عنصر مادی جرم تهدید را محقق کند.

۴.۳. عنصر معنوی (روانی)

عنصر معنوی یا روانی به قصد و نیت مجرمانه فرد اشاره دارد. برای تحقق جرم تهدید، مجرم باید عمل خود را با سوءنیت خاص و آگاهانه انجام دهد. این رکن شامل دو جزء است:

• قصد عام (سوءنیت عام): انجام ارادی فعل تهدیدآمیز. یعنی فرد با علم و اراده کامل، اقدام به تهدید می کند.
• قصد خاص (سوءنیت خاص): قصد ایجاد رعب و وحشت در تهدیدشونده و وادار کردن او به انجام یا ترک فعلی خاص. به این معنا که فرد تهدیدکننده هدف مشخصی از تهدید خود دارد؛ مثلاً می خواهد فرد را بترساند تا پول به او بدهد یا از کاری منصرف شود.

اگر فردی بدون اطلاع از معنای یک کلمه یا عبارت، آن را بر زبان آورد و نه قصد تهدید داشته باشد و نه قصد ترساندن طرف مقابل را، عنصر معنوی جرم تهدید محقق نمی شود.

۵. شرایط لازم برای تحقق جرم تهدید

علاوه بر وجود عناصر سه گانه جرم، برای اینکه یک تهدید، واجد وصف مجرمانه باشد، باید شرایط خاصی نیز در آن جمع شود. نبود هر یک از این شرایط می تواند مانع از تحقق جرم تهدید شود.

۵.۱. صراحت و وضوح تهدید

تهدید باید ناظر به موضوعی معین و مشخص باشد و تهدیدکننده به وضوح، تهدیدشونده را به قتل یا ضررهای مادی، معنوی، شرفی و افشای سر خود یا بستگانش تهدید کند. به نحوی که برای قاضی ابهام یا تردیدی درباره موضوع تهدید وجود نداشته باشد.

• مثال: اگر شخصی به دیگری بگوید حسابت را می رسم یا کاری می کنم که مرغان هوا به حالت گریه کنند یا اشکت را در می آورم، هیچ یک از این ها به لحاظ مبهم بودن و معلوم نبودن نوع ضرر، تهدید محسوب نمی شود.

۵.۲. غیرقانونی بودن عمل مورد تهدید

تهدید باید با ارتکاب اعمال غیرقانونی و برای رسیدن به منفعت نامشروع صورت پذیرد. اگر کسی برای رسیدن به حق خود، به دیگری هشدار دهد که علیه او نزد مراجع قانونی شکایت خواهد کرد، این عمل تهدید مجرمانه محسوب نمی شود. تهدید به شکایت حقوقی یا پیگیری قانونی یک حق، جرم نیست.

۵.۳. مؤثر بودن تهدید و توانایی نسبی تهدیدکننده

تهدید باید نسبت به تهدیدشونده مؤثر واقع شود و تهدیدکننده نیز توانایی نسبی انجام آن را داشته باشد. احراز مؤثر بودن تهدید، امری نسبی و منوط به اوضاع و شرایط تهدیدکننده و تهدیدشونده است.

• مثال: اگر یک کودک پنج ساله، فردی بالغ و نیرومند را تهدید به قتل یا وارد آوردن صدمات بدنی کند، از آنجا که این نوع از ترساندن، وحشتی در فرد نیرومند ایجاد نمی کند و تهدیدکننده توانایی انجام آن را ندارد، تهدید محقق نمی شود.

همچنین صرف خوف و ترس از کسی یا چیزی تهدید به شمار نمی آید، بلکه بیم و ترس فاعل باید از عمل تهدیدآمیز تهدیدکننده ناشی شده باشد.

۵.۴. به سمع و نظر تهدیدشونده رسیدن

تهدید باید به اطلاع و آگاهی فرد تهدیدشونده برسد. اگر کسی در غیاب دیگری او را تهدید کند و فرد تهدیدشونده از آن بی خبر باشد، عمل جرمی به وقوع نپیوسته است. به عبارت دیگر، تهدید تا زمانی که به مخاطب خود نرسد، اثری ندارد و قابل پیگیری کیفری نیست.

۶. مجازات جرم تهدید در قانون مجازات اسلامی

مجازات جرم تهدید بسته به نوع و شرایط آن در مواد مختلف قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) پیش بینی شده است. لازم به ذکر است که در سال های اخیر، برخی از این مجازات ها، به ویژه حبس، تعدیل و کاهش یافته اند.

۶.۱. مجازات عمومی ماده ۶۶۹ قانون تعزیرات

این ماده به تهدید به قتل، ضررهای نفسی، شرفی، مالی یا افشای سرّ نسبت به خود یا بستگان فرد اشاره دارد.

طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، هر کس دیگری را به هر نحو به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او تهدید کند، اعم از این که به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. با توجه به اصلاحیه جدید قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۹، مجازات حبس در این ماده به جزای نقدی تقلیل یافته است.

این جرم، طبق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی (اصلاحی ۱۳۹۹)، از جرایم قابل گذشت است. یعنی رسیدگی به آن تنها با شکایت شاکی خصوصی آغاز می شود و در صورت رضایت و اعلام گذشت شاکی، تعقیب متهم متوقف خواهد شد.

۶.۲. مجازات خاص ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات (اخذ سند به اجبار)

این ماده به تهدید برای مجبور کردن فرد به دادن نوشته یا سند یا اخذ آن اشاره دارد.

• هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید، دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا و یا مهر نماید و یا سند و نوشته ای که متعلق به او یا سپرده به او می باشد را از وی بگیرد، به حبس از سه ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. با توجه به اصلاحیه، مجازات حبس آن نیز به جزای نقدی تقلیل یافته است.

این جرم نیز مانند ماده ۶۶۹، از جرایم قابل گذشت است.

۶.۳. مجازات خاص ماده ۶۱۷ قانون تعزیرات (تهدید با سلاح)

این ماده به تهدید با استفاده از چاقو یا هر نوع سلاح دیگر می پردازد.

• هر کس به وسیله چاقو و یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود، در صورتی که از مصادیق محارب نباشد، به حبس از شش ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

برخلاف دو ماده قبلی، این جرم (تهدید با سلاح) از جرایم غیر قابل گذشت است. یعنی رسیدگی به آن نیازمند طرح شکایت از سوی شاکی خصوصی نیست و حتی با رضایت شاکی نیز تعقیب متهم متوقف نمی شود؛ بلکه جنبه عمومی جرم نیز مورد رسیدگی قرار می گیرد.

۷. ادله اثبات جرم تهدید: چگونه تهدید را اثبات کنیم؟

اثبات جرم تهدید، به خصوص در مواردی که تهدید شفاهی بوده، می تواند چالش برانگیز باشد. با این حال، قانون گذار راه هایی را برای اثبات این جرم پیش بینی کرده است.

۷.۱. اقرار متهم

یکی از قوی ترین دلایل اثبات هر جرمی، اقرار خود متهم به ارتکاب آن است. اگر متهم در حضور قاضی تحقیق یا دادگاه به جرم تهدید اقرار کند، این اقرار می تواند مبنای صدور حکم قرار گیرد.

۷.۲. شهادت شهود

در مواردی که تهدید به صورت شفاهی، در بحث و گفت وگو یا جدل اتفاق افتاده باشد، شهادت شهود می تواند یکی از دلایل کاربردی برای اثبات تهدید باشد. لازم است شهود شرایط قانونی لازم برای شهادت را داشته باشند و شهادت آن ها صریح و بدون ابهام باشد.

۷.۳. علم قاضی

علم قاضی یکی از ادله مهم اثبات دعواست که می تواند از طریق دلایل و امارات مختلفی حاصل شود. این دلایل شامل موارد زیر است:

• گزارش ضابطان دادگستری: مانند گزارش نیروی انتظامی یا اطلاعاتی.
• تحقیقات محلی: بررسی اوضاع و احوال محل وقوع جرم.
• فیلم و عکس: مستندات بصری از صحنه جرم یا رفتار تهدیدآمیز.
• کارشناسی: ارزیابی های فنی توسط متخصصین، به ویژه در مورد مستندات الکترونیکی.

۷.۴. مستندات کتبی و الکترونیکی

اگر تهدید به صورت مکتوب از طریق پیامک، ایمیل، نامه، یا هر گونه ارتباط در فضای مجازی (مانند چت در شبکه های اجتماعی) صورت گیرد، اثبات آن از طریق بررسی فنی و کارشناسی به راحتی امکان پذیر است. در این موارد، دیگر ممکن است نیازی به سایر دلایل مانند شهادت شهود یا اقرار نباشد. حفظ و نگهداری این مستندات (مانند اسکرین شات از پیامک ها، ذخیره فایل های صوتی یا تصویری) اهمیت بسیار زیادی دارد.

۷.۵. لزوم صراحت و به سمع رسیدن تهدید

همان طور که قبلاً نیز ذکر شد، برای اثبات تهدید، باید ثابت شود که تهدید صریح بوده و به سمع تهدیدشونده رسیده است. جملات مبهم یا تهدیداتی که فرد از آن ها بی خبر است، قابل پیگیری کیفری نیستند. مثلاً، تهدید بر اینکه اگر ماه محرم نبود تو را می کشتم به دلیل مشروط بودن و عدم صراحت، ممکن است جرم تهدید را محقق نکند.

۸. نحوه شکایت از جرم تهدید (گام به گام)

اگر مورد تهدید قرار گرفته اید و قصد پیگیری قانونی دارید، مراحل زیر می تواند به شما کمک کند:

۸.۱. جمع آوری و حفظ مستندات

اولین و مهم ترین گام، جمع آوری هرگونه مدرک و مستندی است که می تواند ادعای شما را ثابت کند. این شامل پیامک ها، ایمیل ها، وویس ها، اسکرین شات از چت ها، فیلم و عکس، و یا نام شاهدان عینی (در صورت وجود) می شود. این مستندات را در جایی امن نگهداری کنید.

۸.۲. مراجعه به دادسرای عمومی و انقلاب

شروع فرآیند شکایت از طریق دادسرای عمومی و انقلاب صورت می گیرد. می توانید به نزدیک ترین دادسرای محل سکونت خود یا محل وقوع جرم مراجعه کنید.

۸.۳. تنظیم شکوائیه

شما باید یک شکوائیه تنظیم کنید. در شکوائیه، باید جزئیات دقیق واقعه، زمان و مکان تهدید، نحوه تهدید، محتوای دقیق تهدید، مشخصات تهدیدکننده (در صورت اطلاع)، و ادله اثبات خود را به وضوح ذکر کنید. اهمیت ذکر دقیق جزئیات در شکوائیه برای پیشبرد پرونده بسیار بالاست. می توانید از نمونه شکوائیه های موجود استفاده کنید یا از یک وکیل برای تنظیم آن کمک بگیرید.

۸.۴. مراحل پیگیری پرونده

پس از ثبت شکوائیه، پرونده شما به یکی از شعب بازپرسی یا دادیاری ارجاع می شود. در این مرحله، تحقیقات اولیه انجام می شود، از شما و در صورت لزوم از شهود شما بازجویی به عمل می آید و مستندات ارائه شده بررسی می شود. در صورت احراز وقوع جرم، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده به دادگاه صالح ارسال خواهد شد.

۸.۵. نقش وکیل در تسهیل فرآیند شکایت و دفاع

حضور یک وکیل متخصص در امور کیفری می تواند در تمامی مراحل شکایت، از تنظیم شکوائیه تا پیگیری پرونده در دادسرا و دادگاه، به شما کمک شایانی کند. وکیل می تواند ضمن راهنمایی شما، از حقوق قانونی تان دفاع کرده و فرآیند رسیدگی را تسهیل کند.

۹. دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم تهدید

تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم تهدید، تابع قواعد کلی صلاحیت در قانون آیین دادرسی کیفری است.

۹.۱. اصل کلی: دادگاه محل وقوع جرم

اصولاً هر جرمی در دادگاه محلی که اتفاق افتاده است، مورد رسیدگی قرار می گیرد. بنابراین، اگر فردی در شهری غیر از محل سکونتش، شخص دیگری را تهدید کند، دادسرا و دادگاه همان شهری که جرم تهدید در آن واقع شده، صلاحیت رسیدگی خواهد داشت.

۹.۲. تهدیدات پیامکی یا در فضای مجازی

در مواردی که تهدید از طریق پیامک، ایمیل، یا شبکه های اجتماعی صورت می گیرد، دادگاه محلی که شخص تهدیدشونده، پیام یا اطلاع از تهدید را دریافت کرده است، دادگاه صالح به رسیدگی خواهد بود و نه دادگاه محل ارسال پیامک یا ایجاد تهدید. این امر به این دلیل است که اثر جرم (یعنی ایجاد خوف و وحشت) در محل دریافت پیام اتفاق می افتد.

۱۰. موارد خاص و نکات تکمیلی در مورد تهدید

در مواجهه با جرم تهدید، موقعیت های خاص و سوالات متداولی برای افراد پیش می آید که درک آن ها می تواند در پیگیری حقوقی مفید باشد.

۱۰.۱. تهدید نوجوانان و قابلیت اجرایی آن (مانند تهدید به هک)

ممکن است نوجوانان یا افراد کم سن وسال اقدام به تهدید کنند. در این موارد، سن و توانایی فرد تهدیدکننده اهمیت می یابد. اگر یک نوجوان ۱۴ ساله تهدید به هک کردن کند و واقعاً توانایی انجام آن را داشته باشد و این تهدید باعث رعب و وحشت در مخاطب شود، می تواند قابل پیگیری باشد. اما اگر تهدیدکننده کودک باشد یا توانایی انجام عمل را نداشته باشد، جرم تهدید محقق نمی شود. مسئولیت کیفری نوجوانان نیز بر اساس قوانین مربوط به اطفال و نوجوانان بررسی می شود.

۱۰.۲. تهدید به آتش زدن خانه یا اموال

تهدید به آتش زدن خانه، خودرو یا هر مال دیگری، مصداق بارز تهدید به ضرر مالی است که تحت شمول ماده ۶۶۹ قانون تعزیرات قرار می گیرد. اگر عموی شما بارها تهدید به آتش زدن خانه با نفت می کند و قبلاً سابقه رفتارهای خشونت آمیز (شکستن شیشه، کتک زدن) را نیز داشته، این موضوع می تواند به عنوان اماره ای برای مؤثر بودن تهدید و جدی بودن آن تلقی شود. در چنین مواردی، علاوه بر شکایت، می توانید از مراجع قضایی تقاضای صدور دستورات حفاظتی یا منع تعرض را نیز بنمایید و تحقیقات محلی می تواند به عنوان یکی از ادله اثبات علم قاضی موثر باشد.

۱۰.۳. تهدید در محیط کار (می زنم دیه می دهم)

تهدید به ضرب و شتم در محیط کار، از مصادیق تهدید به ضررهای نفسی است و قابل پیگیری کیفری است. حتی اگر شاهد عینی نداشته باشید، می توانید با جمع آوری قرائن و امارات (مثل اطلاع صاحب کار یا همسایه ها از دعواهای قبلی، اظهارات خود تهدیدکننده در سایر مواقع) به دادسرا شکایت کنید. صرف گفتن می زنم دیه می دهم نشان دهنده سوءنیت و قصد ایجاد رعب و وحشت است.

۱۰.۴. تهدید به افشای عکس و آبرو

این نوع تهدید که در فضای مجازی بسیار شایع است، مصداق تهدید به ضررهای شرفی و افشای سرّ است و مجازات سنگینی دارد. در این موارد، بلافاصله باید از تمامی پیام ها و عکس ها اسکرین شات تهیه کرده و به پلیس فتا یا دادسرای عمومی و انقلاب شکایت کنید. پلیس فتا تخصص لازم را برای ردیابی مجرمان در فضای مجازی دارد و خانواده شما نیز نباید متوجه این موضوع شوند تا زمانی که اطلاعات کافی برای پیگیری قانونی جمع آوری شده باشد.

۱۰.۵. تهدیدات خانوادگی (توسط همسر یا والدین)

تهدید توسط همسر، والدین یا سایر اعضای خانواده نیز قابل شکایت و پیگیری است. هیچ فردی، حتی اعضای خانواده، اجازه تهدید دیگری را ندارد و قربانیان این نوع تهدیدات می توانند با مراجعه به مراجع قضایی از خود دفاع کنند. در مواردی مانند تهدید مادر به فرزندان در آستانه طلاق، فرزندان می توانند با ارائه پیامک ها یا شهادت، شکایت خود را مطرح کنند.

۱۰.۶. تفاوت تهدید به ضرب و شتم در مقابل ضرب و شتم واقعی

همان طور که در ابتدای مقاله توضیح داده شد، تهدید به ضرب و شتم خود یک جرم مستقل است. اگر این تهدید به عمل منجر شود و ضرب و شتم صورت گیرد، جرم ضرب و شتم (یا جرح) نیز محقق شده و مجازات جداگانه ای دارد.

۱۰.۷. تهدید با نصب دوربین مداربسته غیرمجاز

اگر همسایه ای دوربین مداربسته بدون اجازه نصب کرده و با آن شما را تهدید به دید زدن کرده است، این عمل می تواند جنبه های مختلفی داشته باشد. نصب دوربین به صورت غیرقانونی جرم است و تهدید به سوءاستفاده از آن نیز می تواند پیگیری شود. اگر در واکنش به آن به او گفته اید جمع نکنی بد می شود و او شکایت کرده، منظور شما از بد شدن می تواند به عنوان تهدید قانونی (مثل شکایت) تفسیر شود و نه تهدید مجرمانه، اما نحوه بیان و قصد شما تعیین کننده است.

۱۰.۸. آیا برای تهدید زندان می روم؟ (مجازات حبس تعزیری و جزای نقدی)

بر اساس اصلاحات جدید قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۹)، در بسیاری از موارد مربوط به جرم تهدید (مانند ماده ۶۶۹ و ۶۶۸)، مجازات حبس به جزای نقدی تقلیل یافته است. این به معنای آن نیست که فرد هرگز به زندان نمی رود، اما دادگاه می تواند با توجه به شرایط پرونده، شخصیت متهم، سوابق و میزان تأثیر تهدید، مجازات جزای نقدی را جایگزین حبس کند. اما در موارد خاص مانند تهدید با سلاح (ماده ۶۱۷)، همچنان مجازات حبس پیش بینی شده و ممکن است فرد به زندان محکوم شود.

۱۰.۹. نحوه اثبات تهدید شفاهی در نبود شاهد

اثبات تهدید شفاهی بدون شاهد بسیار دشوار است. با این حال، می توان به مجموعه ای از قرائن و امارات استناد کرد. مثلاً اگر تهدیدکننده قبلاً نیز همین نوع تهدید را به شما یا دیگران کرده باشد، یا اگر بعد از تهدید، رفتارهایی از او سر زده که مؤید جدی بودن تهدید است، این موارد می توانند به علم قاضی کمک کنند. در صورت امکان، ضبط مخفیانه صدا (البته با در نظر گرفتن چالش های قانونی آن در دادگاه) یا استناد به شهادت افراد مطلع (نه شاهد مستقیم) نیز می تواند مطرح شود.

۱۰.۱۰. تهدیدات پس از پایان رابطه

تهدیدات از سوی شریک سابق در یک رابطه (مانند تهدید به کتک زدن، خراب کردن زندگی، یا افشای اطلاعات) جرم تلقی می شود. اسکرین شات پیامک ها، وویس ها و هرگونه مستند الکترونیکی، ادله بسیار محکمی برای اثبات این تهدیدات هستند و باید بلافاصله شکایت کیفری تنظیم شود. مراجع قضایی موظف به حفظ حریم خصوصی شاکی هستند و نگرانی شما از اطلاع خانواده می تواند با وکیل مطرح شود تا راهکارهای لازم اندیشیده شود.

نتیجه گیری

درک تفاوت ماهوی میان تهدید به عنوان یک جرم مستقل و تحقق موضوع تهدید به عنوان جرمی دیگر، اساسی ترین نکته در مواجهه با این پدیده حقوقی است. جرم تهدید، با هدف ایجاد رعب و وحشت و وادار کردن دیگری به انجام یا ترک فعلی نامشروع، خود مجازات خاصی دارد، فارغ از اینکه تهدیدکننده عملاً به وعده خود عمل کند یا خیر.

با توجه به جنبه های مختلفی که برای جرم تهدید در قانون مجازات اسلامی ایران (مواد ۶۶۸، ۶۶۹ و ۶۱۷) برشمرده شد، از تهدید به ضررهای نفسانی و مالی گرفته تا افشای سرّ و استفاده از سلاح، آگاهی از حقوق خود و نحوه پیگیری قانونی از اهمیت حیاتی برخوردار است. جمع آوری دقیق مستندات، مراجعه به موقع به مراجع قضایی و در صورت لزوم، مشاوره با وکیل متخصص، گام های ضروری برای دفاع از حقوق خود و برقراری عدالت هستند. هیچ تهدیدی نباید نادیده گرفته شود، زیرا امنیت روانی و جانی افراد، از ارکان اساسی جامعه است و قانون از آن حمایت می کند. حفظ آرامش و پیگیری مجدانه حقوقی، راهی برای بازپس گیری امنیت و آرامش از دست رفته است.