اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد

در دوران عقد دائم، نفقه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، از لحظه جاری شدن صیغه نکاح بر ذمه زوج قرار می گیرد، حتی پیش از شروع زندگی مشترک. اثبات پرداخت یا عدم پرداخت این حق، به ویژه با وجود پیچیدگی هایی نظیر حق حبس زوجه، چالش های حقوقی متعددی را به دنبال دارد. زوجین باید با آگاهی کامل از مستندات و رویه های قانونی، برای دفاع از حقوق خود آماده باشند.

مقدمه: نفقه در دوران عقد، ضرورت و چالش ها

عقد دائم، پیمانی است که با جاری شدن آن، تکالیف و حقوقی متقابل برای زن و مرد ایجاد می شود. یکی از این تکالیف مهم برای زوج، پرداخت نفقه به زوجه است که طبق قانون، از همان لحظه عقد بر عهده او قرار می گیرد. این موضوع، یعنی نفقه در دوران عقد، از حساسیت های خاص خود برخوردار است؛ چرا که هنوز زندگی مشترک به معنای واقعی آغاز نشده، اما زن مستحق دریافت نفقه است. از این رو، آگاهی از نحوه اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد توسط زوج، و همچنین چگونگی مطالبه و اثبات عدم پرداخت نفقه در عقد توسط زوجه، برای هر دو طرف و خانواده هایشان حیاتی است.

دوران عقد، معمولاً با شادی و تدارک برای شروع زندگی مشترک همراه است، اما در برخی موارد، اختلافات حقوقی، از جمله بر سر نفقه، می تواند این دوران را تحت تأثیر قرار دهد. بارها دیده شده است که مرد نفقه را پرداخته اما مدرکی برای آن ندارد یا زن ادعا می کند که نفقه را دریافت نکرده است. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است تا زوجین، وکلا و عموم مردم با قوانین و رویه های مربوط به نفقه دوران عقد آشنا شوند و بتوانند با تصمیمات آگاهانه، از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری کرده یا در صورت لزوم، حقوق خود را به درستی پیگیری نمایند. در این راستا، به بررسی مبانی حقوقی نفقه، شرایط خاص آن در دوران عقد، بار اثبات دعوا و راه های قانونی برای مدارک لازم برای اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد و همچنین اثبات عدم پرداخت نفقه در عقد خواهیم پرداخت.

۱. مبانی حقوقی نفقه در دوران عقد: تعاریف و شرایط

برای درک عمیق تر موضوع اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد، ابتدا باید با تعاریف و مبانی حقوقی نفقه آشنا شویم. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به صراحت به این حق و تکلیف پرداخته است.

۱.۱. تعریف نفقه و موارد شمول آن

ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه را این گونه تعریف می کند: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل، هزینه درمان و بهداشت و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقص عضو یا مرض. این تعریف نشان می دهد که نفقه فقط شامل هزینه های خوراک و پوشاک نیست، بلکه طیف وسیعی از نیازهای زندگی را پوشش می دهد که باید با شأن و موقعیت اجتماعی زن متناسب باشد.

۱.۲. وجوب نفقه از زمان عقد دائم

مطابق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی: در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است. این ماده صراحتاً بیان می دارد که تکلیف پرداخت نفقه، از لحظه جاری شدن صیغه عقد دائم آغاز می شود، حتی اگر زوجین هنوز به صورت رسمی زندگی مشترک خود را آغاز نکرده باشند و در دوره نامزدی یا عقد به سر ببرند. این یکی از نکات کلیدی و متمایز کننده نفقه زن از سایر انواع نفقه (مانند نفقه اقارب) است که تکلیف پرداخت آن، با وقوع عقد، بدون نیاز به شرط یا اثبات خاصی ایجاد می شود.

۱.۳. شرایط تعلق نفقه در دوران عقد

اصلی ترین شرط تعلق نفقه به زوجه، تمکین اوست. تمکین به دو دسته تقسیم می شود:

• تمکین عام: به معنای اطاعت از وظایف زناشویی و سکونت در منزل مشترک.
• تمکین خاص: به معنای برقراری رابطه زناشویی.

در دوران عقد، مفهوم تمکین خاص می تواند متفاوت از پس از شروع زندگی مشترک باشد. معمولاً تا زمانی که مرد منزل و اثاثیه مناسب برای زندگی مشترک فراهم نکرده و به اصطلاح دعوت به تمکین از زوجه نکرده است، عدم تمکین خاص زوجه دلیلی بر عدم تعلق نفقه نیست. با این حال، زن باید تمکین عام (یعنی پذیرش کلی وظایف همسری، عدم سرپیچی بدون دلیل موجه از تصمیمات زندگی و غیره) را داشته باشد تا مستحق نفقه بماند. اما در صورتی که زن از حق حبس خود استفاده کند، وضعیت متفاوت خواهد بود.

۱.۴. حق حبس زوجه در دوران عقد و تأثیر آن بر نفقه

یکی از مهم ترین امتیازات زوجه در دوران عقد، حق حبس است که در مواد ۱۰۸۵ و ۱۰۸۶ قانون مدنی به آن اشاره شده است. ماده ۱۰۸۵ می گوید: زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نیست.

این بدان معناست که اگر مهریه زن حال (عندالمطالبه) باشد و هنوز به او پرداخت نشده باشد، زن حق دارد از تمکین خاص (برقراری رابطه زناشویی) خودداری کند و با وجود این عدم تمکین خاص، همچنان مستحق دریافت نفقه خواهد بود. اما استفاده از حق حبس، به معنای نادیده گرفتن کلیه وظایف زناشویی نیست و زن باید در سایر زمینه ها، تمکین عام داشته باشد. حق حبس، ابزاری قانونی برای زن است تا بتواند مهریه خود را مطالبه کند و از آنجا که مانع پرداخت نفقه نمی شود، در دعاوی اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد اهمیت فراوانی دارد.

۱.۵. نفقه زن ناشزه در دوران عقد

نشوز به معنای سرپیچی زن از وظایف زناشویی بدون عذر موجه شرعی و قانونی است. اگر زن بدون استفاده از حق حبس و بدون دلیل موجه، از تمکین عام یا خاص خودداری کند، ناشزه محسوب می شود و نفقه زن ناشزه در دوران عقد به او تعلق نمی گیرد. مصادیق نشوز در دوران عقد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عدم تمکین عام، مانند عدم حضور در منزل مشترکی که مرد فراهم کرده است.
• خودداری از سفر با همسر بدون دلیل موجه.
• ممانعت از زندگی در محلی که مرد انتخاب کرده و عرفاً مناسب است.

با این حال، اثبات نشوز بر عهده مرد است و تا زمانی که نشوز زن در دادگاه ثابت نشود، او همچنان مستحق نفقه خواهد بود. این مسئله در راه های دفاع در برابر نفقه در دوران عقد برای زوج بسیار کلیدی است.

۲. بار اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه در دوران عقد با کیست؟

در هر دعوای حقوقی، اثبات ادعا از اهمیت بالایی برخوردار است. قاعده کلی در این زمینه، البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر است؛ یعنی دلیل بر عهده مدعی (خواهان) و سوگند بر عهده منکر (خوانده) است. اما در دعوای نفقه، به ویژه نفقه زن در دوران عقد، این قاعده با ظرافت های خاصی اجرا می شود که می تواند پیچیده باشد.

۲.۱. قاعده کلی اثبات دعوا

همان طور که ذکر شد، بار اثبات بر عهده کسی است که ادعایی را مطرح می کند. اگر زوجه مطالبه نفقه کند، او مدعی است و اگر زوج ادعا کند که نفقه را پرداخته است، او مدعی محسوب می شود. اما در مورد نفقه زن، رویه های قضایی غالباً، این موضوع را کمی متفاوت تفسیر می کنند.

۲.۲. در دعوای مطالبه نفقه توسط زوجه (خواهان: زوجه)

زمانی که زوجه، اقدام به مطالبه نفقه در دوران عقد می کند، او باید ابتدا وقوع عقد نکاح دائم را ثابت نماید که این امر معمولاً با ارائه سند ازدواج صورت می گیرد. اما در مورد اثبات عدم پرداخت نفقه، رویه های قضایی متفاوت است:

• نظر غالب دادگاه ها: بسیاری از دادگاه ها بر این عقیده اند که پس از اثبات عقد نکاح، اصل بر عدم پرداخت نفقه است. بنابراین، این زوج است که باید اثبات پرداخت نفقه یا اثبات عدم تمکین در عقد را به عهده بگیرد. دلیل این دیدگاه این است که عدم پرداخت نفقه یک امر عدمی است و اثبات امور عدمی دشوار است؛ لذا نمی توان از زن انتظار داشت که عدم دریافت نفقه را ثابت کند.
• دیدگاه دیگر: برخی قضات معتقدند که با توجه به زندگی مشترک (حتی در دوران عقد که زن و مرد با هم رفت وآمد دارند)، ظاهر امر این است که مرد نفقه را پرداخت می کرده است. در این صورت، زن باید عدم پرداخت نفقه را ثابت کند. اما این دیدگاه کمتر رایج است.

بنابراین، در اکثر موارد، پس از اینکه زوجه ثابت کرد همسر قانونی مرد است و در دوران عقد قرار دارد، بار اثبات نفقه در عقد با کیست؟ در عمل، این مرد است که باید ثابت کند نفقه را پرداخته است و یا اینکه زوجه ناشزه بوده و مستحق نفقه نبوده است.

۲.۳. در دعوای اثبات پرداخت نفقه توسط زوج (در پاسخ به ادعای زوجه)

در صورتی که زوجه ادعای عدم پرداخت نفقه کند و زوج بخواهد از خود دفاع نماید، او باید به دنبال مدارک لازم برای اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد باشد. همچنین، اگر زوج ادعا کند که زوجه ناشزه بوده و به همین دلیل نفقه به او تعلق نمی گیرد، بار اثبات عدم تمکین زوجه (به شرطی که زن از حق حبس استفاده نکرده باشد) بر عهده زوج خواهد بود. اینجاست که جمع آوری مدارک و شواهد از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود.

۲.۴. نقش حق حبس در تغییر بار اثبات نفقه

حق حبس زوجه، همان طور که قبلاً توضیح داده شد، تأثیر مستقیمی بر بار اثبات نفقه دارد. اگر زوجه به دلیل عدم دریافت مهریه خود از حق حبس استفاده کرده باشد، حتی اگر از تمکین خاص خودداری کند، باز هم مستحق نفقه است. در این حالت، زوج نمی تواند با استناد به عدم تمکین خاص، از پرداخت نفقه شانه خالی کند. لذا بار اثبات پرداخت نفقه همچنان بر عهده اوست و او باید ثابت کند که نفقه را به زن پرداخت کرده است.

۳. راه های اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد (برای زوج)

برای مردانی که در دوران عقد نفقه پرداخت کرده اند و حال با ادعای عدم پرداخت از سوی همسر خود مواجه هستند، آشنایی با مدارک لازم برای اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد بسیار مهم است. دلایل اثبات دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی به ۵ دسته اصلی تقسیم می شوند که در ادامه به تشریح آن ها در مورد نفقه می پردازیم:

۳.۱. اقرار زوجه

اقرار، یکی از قوی ترین دلایل اثبات دعوا است. ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی اقرار را اخبار به حقی است برای غیر، به ضرر خود تعریف می کند. اگر زوجه به صورت کتبی یا شفاهی، به دریافت نفقه از سوی زوج اقرار کند، این اقرار می تواند به نفع زوج در دادگاه مورد استناد قرار گیرد. اقرار می تواند به اشکال زیر باشد:

• رسید کتبی: بهترین حالت، گرفتن رسید کتبی با امضا و اثر انگشت زوجه پس از هر بار پرداخت نفقه است. در این رسید باید تاریخ پرداخت و مبلغ دقیق به وضوح قید شود.
• اقرار در دادگاه: اگر زوجه در جلسه دادگاه به دریافت نفقه اقرار کند، این اقرار رسمی و قابل استناد است.
• اقرار نزد شهود: اگر زوجه در حضور شهود معتبر و موثق به دریافت نفقه اقرار کند، این شهادت می تواند به نفع زوج باشد.

۳.۲. سند (مدارک کتبی)

سند، هر نوشته ای است که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد (ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی). اسناد کتبی، از معتبرترین مدارک لازم برای اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد محسوب می شوند:

• فیش های واریز بانکی: واریز نفقه به حساب بانکی شخصی زوجه، به ویژه اگر در توضیحات واریز عنوان نفقه ذکر شود، قوی ترین دلیل اثبات پرداخت است. نگهداری دقیق این فیش ها یا پرینت گردش حساب ضروری است.
• رسیدهای کتبی دست نویس: اگر پرداخت به صورت نقدی انجام می شود، حتماً یک رسید دست نویس با امضا، تاریخ و اثر انگشت زوجه تهیه شود. ذکر جزئیات مبلغ و بابت چه ماه یا دوره ای است، اهمیت دارد.
• پیام های متنی، ایمیل و مکاتبات الکترونیکی: در صورتی که زوجه در پیام های متنی، ایمیل ها یا سایر مکاتبات الکترونیکی (مانند پیام رسان ها) به دریافت نفقه اقرار کرده باشد، می توان با ارائه اسکرین شات یا پرینت این مکاتبات به دادگاه استناد کرد. البته اعتبار این موارد به تأیید صحت محتوا توسط دادگاه بستگی دارد.
• اقرارنامه محضری: در صورت توافق زوجین، می توانند اقرارنامه ای در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم کنند که در آن به نحوه و میزان پرداخت نفقه اشاره شده باشد. این سند رسمی، اعتبار بالایی دارد.

۳.۳. شهادت شهود

شهادت شهود، یکی دیگر از راه های اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد است. اگر افرادی، شاهد پرداخت نفقه توسط زوج به زوجه باشند، می توانند در دادگاه شهادت دهند. شرایط شهادت در دعاوی مالی در قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است. معمولاً برای اثبات یک دعوای مالی، به دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن نیاز است. نکات مهم در استفاده از شهادت شهود:

• بی طرفی و موثق بودن شهود: شهود باید عادل و بی طرف باشند.
• جزئیات شهادت: شهود باید جزئیات مربوط به زمان، مکان و مبلغ پرداخت را به یاد داشته باشند و در دادگاه بیان کنند.

۳.۴. سوگند (قسم)

سوگند، یکی از راه های اثبات دعوا در شرایط خاص است که در ماده ۱۳۲۵ قانون مدنی و مواد بعدی آن تشریح شده است. اگر زوج دلایل کافی برای اثبات پرداخت نفقه نداشته باشد و زوجه نیز بر عدم دریافت نفقه سوگند یاد کند، ممکن است دادگاه دعوای زوج را رد کند. اما اگر زوجه از سوگند امتناع کند یا سوگند را به زوج رد نماید و زوج سوگند یاد کند، دعوا به نفع او به اثبات می رسد. سوگند آخرین حربه اثبات است و باید با دقت و آگاهی از شرایط آن به کار گرفته شود.

۳.۵. امارات قضایی

اماره، اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی، دلیلی بر امری شناخته می شود (ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی). امارات قضایی دلایل غیرمستقیمی هستند که قاضی می تواند با توجه به آن ها به قطعیت برسد. در مورد اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد، امارات می توانند شامل موارد زیر باشند:

• خرید لوازم شخصی برای زوجه: اگر زوج به طور مرتب برای زوجه لباس، طلا، لوازم آرایشی و بهداشتی یا سایر مایحتاج شخصی خریداری کرده باشد و این خریدها مستند باشد، می تواند به عنوان اماره ای بر پرداخت نفقه (به صورت غیرنقدی) تلقی شود.
• پرداخت هزینه تحصیل یا درمان زوجه: اگر زوج هزینه هایی مانند شهریه دانشگاه، کلاس های آموزشی، یا هزینه های درمانی زوجه را پرداخت کرده باشد، این موارد نیز می تواند از امارات قضایی محسوب شوند.
• نحوه زندگی و عرف جامعه: قاضی می تواند با توجه به وضعیت مالی زوج، شأن اجتماعی زوجه و عرف حاکم بر جامعه، و با کمک کارشناس رسمی دادگستری برای تعیین میزان نفقه، به نتیجه گیری در مورد پرداخت یا عدم پرداخت نفقه برسد.

در دعاوی مربوط به نفقه، به ویژه در دوران عقد، جمع آوری مستندات کتبی و شهود موثق، از اهمیت بالایی برخوردار است تا حقوق طرفین به نحو عادلانه احقاق شود.

۴. راه های اثبات عدم پرداخت نفقه در دوران عقد (برای زوجه)

همان طور که زوج برای اثبات پرداخت نفقه باید مستنداتی ارائه دهد، زوجه نیز که نفقه خود را دریافت نکرده است، نیاز به دلایلی برای اثبات عدم پرداخت نفقه در عقد دارد. اگرچه بار اثبات غالباً بر عهده مرد است، اما زوجه نیز برای تقویت ادعای خود می تواند از روش های زیر استفاده کند:

۴.۱. عدم وجود مدارک پرداخت نزد زوج

اصلی ترین دلیلی که زوجه می تواند به آن استناد کند، این است که زوج هیچ مدرکی دال بر پرداخت نفقه ارائه نکرده است. در چنین شرایطی، با توجه به اصل عدم پرداخت و رویه قضایی غالب که بار اثبات را بر عهده زوج می داند، ادعای زوجه مبنی بر عدم دریافت نفقه می تواند مورد پذیرش قرار گیرد. زوجه باید آماده باشد تا در پاسخ به هرگونه ادعای زوج، دلیل بیاورد یا آن را رد کند.

۴.۲. استعلام حساب بانکی

یکی از قوی ترین راه ها برای اثبات عدم پرداخت نفقه در عقد، درخواست از دادگاه برای استعلام تراکنش های بانکی زوج و زوجه است. زوجه می تواند از دادگاه بخواهد تا گردش حساب های بانکی زوج را بررسی کند تا عدم واریز منظم و کافی وجوه تحت عنوان نفقه به حساب او مشخص شود. این روش، شواهد عینی و غیرقابل انکار ارائه می دهد.

۴.۳. ارسال اظهارنامه رسمی

قبل از طرح دعوای مطالبه نفقه، زوجه می تواند یک اظهارنامه رسمی برای زوج ارسال کند و از او بخواهد که نفقه معوقه و جاری را پرداخت نماید. در صورتی که زوج پس از دریافت اظهارنامه اقدامی نکند یا پاسخ قانع کننده ای ندهد، این اظهارنامه و عدم پاسخ به آن می تواند به عنوان دلیلی برای ترک انفاق در دوران عقد و عدم پرداخت نفقه در دادگاه مورد استناد قرار گیرد.

۴.۴. شهادت شهود

زوجه نیز می تواند با استناد به شهادت شهود، عدم دریافت نفقه را ثابت کند. این شهود می توانند افرادی باشند که از وضعیت مالی و زندگی زوجین آگاه هستند و بر عدم پرداخت نفقه به زوجه شهادت می دهند. برای مثال، شهادت بستگان نزدیک زوجه که از وضعیت او مطلع هستند، یا افرادی که شاهد ناتوانی مالی زوج در پرداخت نفقه بوده اند. همانند شهادت شهود برای زوج، در اینجا نیز شرایط تعداد و جنسیت شهود و موثق بودن آن ها اهمیت دارد.

۴.۵. سوگند (قسم)

در صورتی که زوجه دلایل کافی دیگری برای اثبات عدم پرداخت نفقه در عقد نداشته باشد، می تواند از دادگاه درخواست ارجاع سوگند به زوج را نماید. اگر زوج از سوگند خوردن مبنی بر پرداخت نفقه خودداری کند، عدم پرداخت نفقه توسط او اثبات می شود. همچنین، اگر زوج سوگند را به زوجه رد کند و زوجه سوگند یاد کند که نفقه را دریافت نکرده است، دعوای او به اثبات می رسد.

۴.۶. امارات قضایی

امارات قضایی نیز می توانند برای اثبات عدم پرداخت نفقه در دوران عقد توسط زوجه مورد استفاده قرار گیرند. اوضاع و احوال حاکم بر زندگی و روابط طرفین که دلالت بر عدم پرداخت نفقه کند، می تواند مورد توجه قاضی قرار گیرد. برای مثال، اگر زوجه با وجود عدم اشتغال، برای تأمین نیازهای اولیه خود مجبور به کار یا کمک گرفتن از خانواده شده باشد، این می تواند اماره ای بر عدم دریافت نفقه باشد. در این موارد، قاضی می تواند به کارشناس نفقه دوران عقد ارجاع دهد تا با بررسی شرایط زندگی، میزان نفقه را تعیین کند.

۵. نکات مهم و عملی برای پیشگیری و حل اختلافات نفقه در دوران عقد

اختلافات بر سر نفقه در دوران عقد می تواند روابط زوجین را تیره و آینده زندگی مشترک را با چالش مواجه کند. با رعایت برخی نکات عملی و حقوقی، می توان از بسیاری از این مشکلات پیشگیری کرد و در صورت بروز، آن ها را به نحو مسالمت آمیز یا قانونی حل و فصل نمود.

۵.۱. برای زوجین

• مستندسازی دقیق پرداخت ها: زوج موظف است هرگونه پرداخت نفقه، چه به صورت نقدی و چه غیرنقدی (مانند خرید کالا، پرداخت قبوض و غیره) را به دقت مستندسازی کند. فیش واریز نفقه به حساب بانکی زوجه، بهترین دلیل است. در صورت پرداخت نقدی، حتماً از زوجه رسید کتبی با امضا، اثر انگشت، تاریخ و ذکر مبلغ و بابت چه ماه یا اقلامی گرفته شود.
• جمع آوری و نگهداری مدارک: تمامی فیش های بانکی، رسیدهای کتبی، پیام های تأیید دریافت نفقه و هر سند دیگری که به پرداخت نفقه مربوط می شود، باید به دقت نگهداری شود. این مدارک، مدارک لازم برای اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد هستند.
• مشاوره حقوقی زودهنگام: در صورت بروز کوچکترین ابهام یا اختلاف بر سر نفقه، مشاوره با یک وکیل خانواده متخصص می تواند از پیچیده تر شدن موضوع جلوگیری کند. وکیل نفقه دوران عقد می تواند راهنمایی های لازم را ارائه دهد.
• تأثیر توافقات کتبی و شفاهی: اگرچه توافقات شفاهی نیز در پاره ای موارد می تواند معتبر باشد، اما توافقات کتبی و رسمی در مورد میزان، زمان و نحوه پرداخت نفقه، اعتبار حقوقی بسیار بیشتری دارد و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند.
• نحوه طرح دعوا: زوجین باید از مراحل قانونی طرح دعوای مطالبه نفقه در دوران عقد (برای زوجه) یا اثبات پرداخت نفقه (برای زوج) آگاه باشند و در صورت لزوم، این مراحل را از طریق مراجع قضایی پیگیری کنند.

۵.۲. پیشگیری از دعاوی

• شفافیت و گفتگو: بهترین راهکار، شفافیت و گفتگوی سازنده بین زوجین است. از ابتدا باید در مورد میزان و نحوه پرداخت نفقه در دوران عقد با یکدیگر به توافق رسیده و آن را مکتوب کنند.
• تعیین تکلیف نفقه در شروط ضمن عقد: در زمان عقد نکاح، زوجین می توانند در شروط ضمن عقد، به صراحت در مورد نفقه دوران عقد و نحوه پرداخت آن توافق کنند. این توافقات، لازم الاجرا خواهد بود و می تواند از بسیاری از اختلافات بعدی جلوگیری کند.

با رعایت این نکات، می توان تا حد زیادی از بروز دعاوی نفقه در دوران عقد جلوگیری کرد و در صورت لزوم، با دلایل و مستندات کافی، از حقوق خود دفاع نمود. در نظر داشته باشید که قوانین نفقه در عقد دائم روشن هستند و آگاهی از آن ها، کلید حل بسیاری از مسائل است.

نتیجه گیری

نفقه در دوران عقد، موضوعی حساس و پیچیده است که آگاهی از جزئیات قانونی آن برای هر دو طرف، یعنی زوج و زوجه، اهمیت فراوانی دارد. از لحظه جاری شدن صیغه عقد دائم، تکلیف پرداخت نفقه بر عهده زوج قرار می گیرد و این حق، حتی در صورت استفاده زوجه از حق حبس، به قوت خود باقی است.

در دعاوی مربوط به اثبات پرداخت نفقه در دوران عقد یا اثبات عدم پرداخت نفقه در عقد، بار اثبات غالباً بر عهده مرد است که باید با ارائه مدارک محکم و مستند، پرداخت های خود را ثابت کند. اقرار زوجه، اسناد کتبی مانند فیش های بانکی و رسیدهای امضاشده، شهادت شهود و در موارد خاص سوگند و امارات قضایی، همگی از جمله دلایلی هستند که می توانند در دادگاه مورد استناد قرار گیرند.

برای زوجه نیز در صورت عدم دریافت نفقه، اقداماتی نظیر درخواست استعلام بانکی، ارسال اظهارنامه و شهادت شهود، راه هایی برای اثبات ادعای خود به شمار می روند. توصیه می شود که زوجین با شفافیت و گفتگو، از ابتدا در مورد نفقه به توافق رسیده و آن را مستندسازی کنند و در صورت بروز اختلاف، حتماً از مشاوره وکیل نفقه دوران عقد بهره مند شوند. شناخت صحیح شرایط تعلق نفقه در عقد و آیا به زن در دوران عقد نفقه تعلق می گیرد؟ می تواند در کاهش اختلافات خانوادگی و حفظ حقوق متقابل نقش حیاتی ایفا کند.

سوالات متداول

آیا به زن شاغل در دوران عقد نفقه تعلق می گیرد؟

بله، اشتغال زن هیچ تأثیری بر حق او برای دریافت نفقه ندارد. نفقه برای تأمین نیازهای اساسی زن است و اینکه او خودش درآمد دارد، تکلیف مرد را برای پرداخت نفقه ساقط نمی کند. مگر اینکه زوجین توافق کتبی یا شفاهی بر خلاف آن داشته باشند.

اگر زن بدون استفاده از حق حبس، از تمکین خودداری کند، آیا نفقه دوران عقد به او تعلق می گیرد؟

خیر. اگر زن بدون دلیل موجه و بدون استفاده از حق حبس (یعنی در حالی که مهریه او پرداخت شده یا عندالمطالبه نیست)، از تمکین (اعم از عام و خاص) خودداری کند، ناشزه محسوب می شود و نفقه به او تعلق نمی گیرد. در این صورت، بار اثبات عدم تمکین بر عهده مرد است.

میزان نفقه در دوران عقد چگونه تعیین می شود؟

میزان نفقه بر اساس شأن زن، عرف جامعه، وضعیت زندگی خانوادگی او و نیازهای متعارف وی تعیین می شود. در صورت اختلاف، دادگاه موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می دهد تا با بررسی تمام جوانب، مبلغ مناسب نفقه را برآورد و اعلام کند.

آیا می توان نفقه دوران عقد را به صورت یکجا مطالبه کرد؟

بله، زوجه می تواند نفقه معوقه دوران عقد را که تاکنون دریافت نکرده است، به صورت یکجا و از طریق طرح دعوا در دادگاه خانواده مطالبه کند. این مطالبه می تواند شامل نفقه گذشته و همچنین نفقه جاری آینده باشد.

اگر مرد در دوران عقد، نفقه را به صورت غیرنقدی (مثلاً خرید طلا یا جهیزیه) پرداخت کرده باشد، چگونه اثبات می شود؟

پرداخت های غیرنقدی نیز می تواند به عنوان نفقه محسوب شود، اما اثبات آن نیازمند مستندات دقیق است. زوج باید فاکتورهای خرید، رسیدهای تحویل کالا به زوجه یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده خرید اقلام و تحویل آن ها به زوجه باشد را ارائه دهد. شهادت شهود نیز در این زمینه می تواند مفید باشد.

چه مدت پس از عقد می توان نفقه معوقه را مطالبه کرد؟

نفقه معوقه، دینی است که بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن می تواند تا هر زمان که بخواهد (و تا زمانی که ازدواج باقی است) آن را مطالبه کند. این دین مرور زمان ندارد و حتی پس از طلاق نیز قابل مطالبه است، اما بهتر است هرچه زودتر برای مطالبه آن اقدام شود تا اثبات آن دشوارتر نشود.

تفاوت نفقه معوقه با نفقه جاری در دوران عقد چیست؟

نفقه معوقه به نفقه ای گفته می شود که در گذشته (یعنی از زمان عقد تا تاریخ مطالبه) بر عهده مرد بوده و پرداخت نشده است. نفقه جاری نیز نفقه ای است که از تاریخ مطالبه به بعد، ماهیانه یا به صورت دوره ای به زن تعلق می گیرد و باید پرداخت شود. زوجه می تواند در یک دادخواست هم نفقه معوقه و هم نفقه جاری را مطالبه کند.