نمونه دادخواست جلب شخص ثالث

درگیر شدن در یک پرونده حقوقی می تواند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد و گاهی برای روشن شدن حقیقت یا احقاق کامل حق، لازم است شخص دیگری که در ابتدا طرف دعوا نبوده، به پرونده وارد شود؛ اینجاست که مفهوم جلب شخص ثالث مطرح می شود. جلب شخص ثالث یکی از ابزارهای مهم و کاربردی در آیین دادرسی مدنی است که به خواهان یا خوانده دعوای اصلی اجازه می دهد تا فرد دیگری را به دادرسی فرابخوانند. درک دقیق این دعوای طاری، شرایط و مراحل قانونی آن، برای تمامی افراد درگیر در دعاوی حقوقی، وکلا، کارآموزان وکالت و دانشجویان حقوق از اهمیت بالایی برخوردار است.

مفهوم جلب شخص ثالث و جایگاه آن در دعاوی حقوقی

در نظام حقوقی ایران، دعاوی حقوقی گاهی تنها بین دو طرف اصلی پرونده (خواهان و خوانده) محدود نمی مانند و ممکن است پای افراد دیگری نیز به میان کشیده شود. این افراد، که اشخاص ثالث نامیده می شوند، می توانند به دلایل مختلفی در جریان دادرسی اصلی دخیل شوند. دعوای جلب ثالث یکی از روش های قانونی برای ورود این افراد به پرونده است که به منظور تکمیل رسیدگی، احقاق حق و جلوگیری از تضییع آن یا طرح دعاوی متعدد در آینده صورت می پذیرد.

شخص ثالث در آیین دادرسی مدنی به چه کسی گفته می شود؟

در معنای کلی، «شخص ثالث» یا «سوم شخص»، به کسی اطلاق می شود که نه خواهان یک دعواست و نه خوانده آن. به عبارت دیگر، شخص ثالث کسی است که در آغاز تشکیل پرونده، جزو اصحاب اصلی دعوا نبوده است. این فرد می تواند به دلایل گوناگونی که ریشه در موضوع دعوای اصلی دارد، به نحوی با آن مرتبط باشد و حضورش برای تصمیم گیری صحیح دادگاه یا دفاع یکی از طرفین، ضروری تشخیص داده شود. شناسایی دقیق شخص ثالث، اولین گام برای درک ماهیت دعوای جلب ثالث است.

تعریف دعوای جلب ثالث و اهداف آن

دعوای جلب ثالث، به لحاظ حقوقی یک دعوای طاری محسوب می شود. بر اساس ماده 17 قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی طاری به آن دسته از دعاوی گفته می شود که در جریان رسیدگی به یک دعوای دیگر، از طرف خواهان یا خوانده یا شخص ثالث، یا از طرف متداعیین اصلی بر ثالث اقامه می شود. در دعوای جلب ثالث، یکی از اصحاب دعوای اصلی (خواهان یا خوانده) فردی را که در پرونده اصلی طرف دعوا نیست، به دادرسی فرا می خواند.

اهداف اصلی طرح این دعوا را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد:

• تقویت موضع یکی از طرفین: جلب شخص ثالث می تواند به خواهان یا خوانده کمک کند تا ادعای خود را مستدل تر کرده یا دفاع قوی تری ارائه دهد.
• جلوگیری از طرح دعاوی بعدی: با ورود شخص ثالث به پرونده اصلی، بسیاری از اختلافات مرتبط ممکن است در همان یک پرونده حل و فصل شوند و نیازی به طرح دعواهای جدید نباشد.
• اثبات ادعا یا تبرئه خود: گاهی هدف از جلب ثالث، اثبات مسئولیت او در قبال خواسته دعوا یا تبرئه خود از مسئولیت احتمالی است.
• کشف حقیقت: حضور شخص ثالث می تواند به روشن شدن ابعاد پنهان پرونده و کمک به کشف حقیقت منجر شود.

تمایز جلب ثالث از ورود ثالث و دعوای متقابل

برای فهم دقیق تر جلب ثالث، لازم است آن را از سایر دعاوی طاری مشابه، یعنی ورود ثالث و دعوای متقابل، تمایز دهیم. اگرچه هر سه از دعاوی طاری هستند، اما از نظر طرفین، هدف و ماهیت، تفاوت های اساسی دارند:

• جلب ثالث: در این دعوا، یکی از اصحاب اصلی دعوا (خواهان یا خوانده) شخص ثالثی را به پرونده فرامی خواند. یعنی اراده جلب کننده، باعث ورود ثالث می شود.
• ورود ثالث: در دعوای ورود ثالث، شخص ثالث به خواست و اراده خود و بدون فراخوانی از سوی اصحاب دعوا، به دادرسی وارد می شود تا از حق خود دفاع کند یا در کنار یکی از طرفین قرار گیرد.
• دعوای متقابل: این دعوا توسط خوانده پرونده اصلی، علیه خواهان اصلی مطرح می شود. یعنی طرفین دعوای متقابل همان خواهان و خوانده دعوای اصلی هستند و شخص ثالثی در آن دخیل نیست. خواسته دعوای متقابل نیز معمولاً با دعوای اصلی مرتبط است.

شرایط قانونی و مهلت طرح دادخواست جلب شخص ثالث

طرح موفقیت آمیز دعوای جلب شخص ثالث مستلزم رعایت شرایط و تشریفات قانونی خاصی است که در قانون آیین دادرسی مدنی به تفصیل بیان شده اند. عدم توجه به این شرایط، به ویژه مهلت های قانونی، می تواند به رد دادخواست جلب ثالث و تضییع حقوق فرد منجر شود.

طرفین دعوای جلب ثالث: چه کسی چه کسی را جلب می کند؟

در دعوای جلب ثالث، هر یک از اصحاب دعوای اصلی، یعنی خواهان دعوای اصلی یا خوانده دعوای اصلی، می توانند شخص ثالثی را به دادرسی جلب کنند. نکته مهم این است که مجلوب ثالث باید کسی باشد که در دعوای اصلی، نه خواهان است و نه خوانده. به عبارت دیگر، او باید فردی کاملاً خارج از دایره اولیه اصحاب دعوا باشد که ورودش برای یکی از طرفین دعوا ضروری تشخیص داده شده است.

به عنوان مثال، در یک دعوای مطالبه خسارت ناشی از تصادف، اگر خوانده (راننده مقصر) مدعی شود که شرکت بیمه نیز مسئول پرداخت خسارت است، می تواند شرکت بیمه را به عنوان شخص ثالث جلب کند. یا اگر خواهان (زیان دیده) متوجه شود که مالک خودرو نیز در حادثه نقش داشته، می تواند او را به عنوان مجلوب ثالث اضافه کند.

مهلت قانونی حیاتی برای جلب ثالث (ماده ۱۳۵ ق.آ.د.م)

یکی از مهم ترین و حیاتی ترین شرایط طرح دعوای جلب ثالث، رعایت مهلت قانونی آن است. ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت بیان می کند:

«هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر.»

بر اساس این ماده:

• اظهار جهات و دلایل: ابتدا باید در جلسه اول دادرسی، لزوم جلب شخص ثالث و دلایل آن به دادگاه اعلام شود.
• تقدیم دادخواست: پس از اظهار شفاهی در جلسه اول، فرد ظرف سه روز کاری (غیر از تعطیلات رسمی) فرصت دارد تا دادخواست کتبی جلب ثالث را تقدیم دادگاه کند.
• مرحله دادرسی: این مهلت، هم در مرحله بدوی و هم در مرحله تجدیدنظر لازم الرعایه است.

عدم رعایت این مهلت سه روزه، منجر به رد دادخواست جلب ثالث خواهد شد و دادگاه به آن رسیدگی نخواهد کرد. بنابراین، دقت در محاسبه زمان و اقدام به موقع، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

ارتباط دعوای جلب ثالث با دعوای اصلی (ماده ۱۴۱ ق.آ.د.م)

برای اینکه دادخواست جلب ثالث مورد پذیرش قرار گیرد، باید بین دعوای جلب ثالث و دعوای اصلی، ارتباط کامل یا وحدت منشأ وجود داشته باشد. این شرط در ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی توضیح داده شده است:

ماده ۱۴۱ ق.آ.د.م: «بین دو دعوا وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هر یک مؤثر در دیگری باشد.»

مفهوم ارتباط کامل بدین معناست که موضوع یا علت طرح دعوای جلب ثالث، به نوعی با موضوع یا خواسته دعوای اصلی پیوند خورده باشد؛ به نحوی که قضاوت درباره یکی، بر نتیجه دیگری تأثیر بگذارد. این ارتباط می تواند به دلایل زیر باشد:

• وحدت منشأ: هر دو دعوا از یک واقعه یا قرارداد واحد سرچشمه گرفته باشند.
• اتصال موضوعی: موضوعات دو دعوا به هم وابسته باشند.

مثلاً، در دعوای مطالبه وجه چک، اگر خوانده ادعا کند چک در دست شخص ثالثی بوده و او آن را مفقود کرده و به خواهان رسانده است، می تواند شخص ثالث را جلب کند، زیرا منشأ هر دو دعوا (مطالبه وجه و مسئولیت فقدان چک) به هم مرتبط است.

سایر شرایط شکلی دادخواست جلب ثالث

علاوه بر شرایط ماهوی و مهلت های فوق، دادخواست جلب ثالث باید از نظر شکلی نیز دارای الزامات قانونی باشد:

• تقدیم دادخواست جداگانه: دعوای جلب ثالث باید در قالب یک دادخواست مستقل و جداگانه از دادخواست اصلی تقدیم شود.
• الزامات مربوط به ضمائم و مدارک: همانند دادخواست اصلی، دادخواست جلب ثالث نیز باید حاوی کلیه مدارک و مستندات مثبت ادعا باشد. رونوشت مدارک باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه (برای دادگاه) تهیه و پیوست شود (ماده ۱۳۷ ق.آ.د.م).
• پرداخت هزینه دادرسی: دعوای جلب ثالث، خود یک دعوای مستقل محسوب می شود و لذا پرداخت هزینه دادرسی مربوط به آن، مطابق با تعرفه های قانونی، الزامی است. هزینه دادرسی جلب ثالث بر اساس هزینه دادرسی مرحله بدوی محاسبه و پرداخت می شود، حتی اگر جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر مطرح شده باشد.

انواع جلب ثالث و کارکردهای آن در دعاوی

جلب شخص ثالث صرفاً یک اقدام یکسان نیست و می تواند بسته به هدف جالب (کسی که شخص ثالث را جلب می کند) و نقشی که برای مجلوب ثالث در نظر گرفته می شود، انواع متفاوتی داشته باشد. این تنوع در کاربرد، انعطاف پذیری این نهاد حقوقی را برای حل و فصل عادلانه دعاوی نشان می دهد.

جلب ثالث اصلی

در این نوع جلب ثالث، هدف اصلی جالب (خواهان یا خوانده دعوای اصلی)، این است که مجلوب ثالث نیز به همراه خوانده اصلی (یا به جای او)، در برابر خواسته خواهان اصلی، محکوم شود. به عبارت دیگر، جالب قصد دارد مسئولیت یا بخشی از مسئولیت موضوع دعوا را به گردن شخص ثالث بیندازد. در این حالت، مجلوب ثالث عملاً به عنوان یک خوانده جدید در دعوا وارد می شود و با خواهان دعوای اصلی درگیر می شود.

مثال کاربردی: فرض کنید خواهان علیه پیمانکار برای انجام ناقص یک پروژه ساختمانی، دعوای مطالبه خسارت مطرح کرده است. اگر پیمانکار ادعا کند که ایراد کار به دلیل نقص در مصالحی بوده که از تأمین کننده خاصی خریداری کرده است، می تواند تأمین کنکننده مصالح را به عنوان جلب ثالث اصلی به دادرسی دعوت کند تا او را در قبال خسارت وارده، محکوم نماید.

جلب ثالث تقویتی یا کمکی

جلب ثالث تقویتی یا کمکی، زمانی مطرح می شود که هدف جالب، محکومیت مستقیم مجلوب ثالث نیست، بلکه هدف این است که با حضور و اظهارات شخص ثالث، موضع حقوقی خود (جالب) در برابر طرف مقابل در دعوای اصلی تقویت شود. به عبارت دیگر، مجلوب ثالث به عنوان یک شاهد متخصص یا فردی که اطلاعات لازم را برای کمک به جالب دارد، به پرونده وارد می شود.

مثال کاربردی: در دعوای تصرف عدوانی ملکی، اگر خواهان مدعی مالکیت است و سند رسمی دارد، اما خوانده ادعای تصرف مشروع را مطرح می کند، خواهان می تواند فردی را جلب ثالث کند که شاهد بوده چگونه خوانده بدون اجازه وارد ملک شده است. در اینجا، هدف محکومیت ثالث نیست، بلکه تقویت ادعای خواهان از طریق شهادت اوست.

جلب ثالث برای تسهیل رسیدگی

گاهی اوقات، جلب شخص ثالث نه به قصد محکومیت او و نه صرفاً برای تقویت موضع، بلکه صرفاً برای روشن شدن ابهامات پرونده، ارائه اطلاعات یا توضیحاتی است که به حل و فصل دعوا کمک می کند. در این موارد، جالب ممکن است هیچ ادعایی علیه مجلوب ثالث نداشته باشد و تنها هدفش، بهره گیری از دانش یا اطلاعات او برای تسهیل فرایند دادرسی و رسیدگی عادلانه به پرونده اصلی است.

مثال کاربردی: در یک دعوای پیچیده مالی، خواهان یا خوانده ممکن است از دادگاه بخواهند که حسابداری را که هر دو طرف با او کار کرده اند، به عنوان شخص ثالث جلب کند تا اسناد مالی را توضیح دهد و به روشن شدن وضعیت مالی کمک کند. در اینجا، هدف محکومیت حسابدار نیست، بلکه بهره گیری از تخصص اوست.

بررسی جلب ثالث در مراحل مختلف دادرسی

دعوای جلب شخص ثالث تنها محدود به مرحله اولیه دادرسی نیست و می تواند در مراحل مختلفی از رسیدگی قضایی، بسته به شرایط و مهلت های قانونی، مطرح شود. آگاهی از این جزئیات برای فعالان حقوقی و اشخاص درگیر در دعاوی، ضروری است.

جلب ثالث در مرحله بدوی

همان طور که در ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شد، جلب ثالث در مرحله بدوی (مرحله اول رسیدگی در دادگاه عمومی) امکان پذیر است. مهلت طرح دادخواست در این مرحله، تا پایان جلسه اول دادرسی و ظرف سه روز پس از اظهار جهات و دلایل است. اگرچه جلب ثالث یک دعوای مستقل است، اما در دادگاهی رسیدگی می شود که به دعوای اصلی رسیدگی می کند و حکم مربوط به آن نیز معمولاً همراه با حکم دعوای اصلی صادر می شود.

جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر

قانون گذار در ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت بیان کرده است که جلب شخص ثالث چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر قابل طرح است. این بدان معناست که در مرحله تجدیدنظر نیز، هر یک از طرفین دعوای اصلی (تجدیدنظرخواه یا تجدیدنظرخوانده) می توانند شخص ثالث را جلب کنند. شرایط و مهلت ها همانند مرحله بدوی است؛ یعنی باید در اولین جلسه رسیدگی تجدیدنظر، جهات جلب ثالث اظهار و ظرف سه روز، دادخواست آن تقدیم شود. این امکان، به طرفین اجازه می دهد تا در صورت بروز اطلاعات جدید یا نیاز به ورود افراد دیگر در این مرحله، از حق خود استفاده کنند.

جلب ثالث در دعوای واخواهی

دعوای واخواهی، اعتراض به حکم غیابی صادر شده توسط دادگاه بدوی است. ماده ۱۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی به طور خاص به امکان جلب ثالث در این مرحله اشاره دارد:

«محکوم علیه غیابی در صورتی که بخواهد درخواست جلب شخص ثالث را بنماید، باید دادخواست جلب را با دادخواست اعتراض تواماً به دفتر دادگاه تسلیم کند، معترض علیه نیز حق دارد در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض، جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز دادخواست جلب شخص ثالث را تقدیم دادگاه نماید.»

بنابراین، اگر فردی حکم غیابی علیه او صادر شده و قصد واخواهی دارد، می تواند همزمان با تقدیم دادخواست واخواهی، دادخواست جلب ثالث را نیز ارائه دهد. همچنین، طرف دیگر دعوا (معترض علیه) نیز پس از آگاهی از واخواهی و در اولین جلسه رسیدگی به آن، همین حق را برای جلب ثالث خواهد داشت.

جلب ثالث در دیوان عدالت اداری

در دعاوی که در صلاحیت دیوان عدالت اداری قرار دارند نیز امکان جلب ثالث وجود دارد. ماده ۵۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری این موضوع را پیش بینی کرده است:

ماده ۵۴ ق.ت.آ.د.د.ع.ا: «هرگاه شاکی، جلب شخص حقیقی یا حقوقی دیگری غیر از طرف شکایت را به دادرسی لازم بداند، می تواند ضمن دادخواست تقدیمی یا دادخواست جداگانه، حداکثر ظرف سی روز پس از ثبت دادخواست اصلی، تقاضای خود را تسلیم کند. همچنین در صورتی که طرف شکایت، جلب شخص حقیقی یا حقوقی دیگری به دادرسی را ضروری بداند، می تواند ضمن پاسخ کتبی، دادخواست خود را تقدیم نماید. در این صورت، شعبه دیوان تصویری از دادخواست، لوایح و مستندات طرفین را برای شخص ثالث ارسال می کند.»

تفاوت مهم در دیوان عدالت اداری، مهلت ۳۰ روزه برای شاکی پس از ثبت دادخواست اصلی است، در حالی که در دادگاه های حقوقی این مهلت تا سه روز پس از جلسه اول دادرسی است.

محدودیت ها: عدم امکان جلب ثالث در اعاده دادرسی

بر خلاف مراحل بدوی و تجدیدنظر و حتی واخواهی، در مرحله اعاده دادرسی (که یک راه فوق العاده اعتراض به حکم قطعی است)، امکان طرح دعوای جلب ثالث وجود ندارد. اعاده دادرسی به موارد بسیار خاصی محدود است و تنها به منظور بازبینی حکم قطعی در شرایط استثنایی صورت می گیرد، و در این مرحله، ورود اشخاص جدید به دعوا (جز در موارد استثنایی ورود ثالث در دیوان) پیش بینی نشده است.

راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست جلب شخص ثالث

تنظیم صحیح دادخواست جلب شخص ثالث، از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا اشتباه در آن می تواند به رد دادخواست و تضییع حقوق شما منجر شود. این بخش به تفصیل اجزا و نکات کلیدی در تنظیم یک دادخواست استاندارد را شرح می دهد.

اجزای کلیدی دادخواست جلب ثالث

یک دادخواست جلب ثالث، همانند هر دادخواست دیگری، باید شامل اطلاعات مشخصی باشد تا از سوی دادگاه مورد پذیرش قرار گیرد. این اجزا عبارت اند از:

1. خواهان: در این بخش، مشخصات کامل فردی که قصد جلب شخص ثالث را دارد (جالب ثالث)، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس دقیق اقامتگاه و شغل وی درج می شود. اگر جالب ثالث یک شخص حقوقی است، نام و مشخصات کامل آن و مدیران یا نمایندگان قانونی اش قید می گردد.
2. خواندگان: این بخش شامل دو دسته از افراد است:
   • مجلوب ثالث: مشخصات کامل فردی که قرار است به عنوان شخص ثالث جلب شود.
   • سایر اصحاب دعوای اصلی: علاوه بر مجلوب ثالث، لازم است مشخصات خواهان و خوانده اصلی نیز به عنوان خوانده در دادخواست جلب ثالث قید شود. این امر به دلیل اطلاع رسانی و امکان دفاع سایر طرفین دعوای اصلی در برابر این اقدام جدید است.
3. خواسته: در این قسمت، به وضوح تقاضای جلب ثالث در پرونده کلاسه … همراه با ذکر شماره پرونده اصلی و شعبه رسیدگی کننده نوشته می شود. همچنین، باید مشخص شود که آیا هدف از جلب ثالث، محکومیت اوست یا تقویت موضع جالب.
4. دلایل و منضمات: تمامی مدارکی که ادعای جالب ثالث را اثبات می کند، باید در این بخش لیست و ضمیمه شود. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
   • رونوشت مدارک هویتی (کارت ملی، شناسنامه)
   • کپی از محتویات پرونده اصلی (مانند دادخواست اصلی، لوایح تبادلی، قرارهای صادره و…)
   • رونوشت قراردادها، نامه ها، رسیدها و هر سند دیگری که ارتباط جلب ثالث با دعوای اصلی را نشان دهد و علت جلب را توجیه کند.
5. شرح دادخواست: این بخش، قلب دادخواست است و باید به صورت واضح، مستدل و منطقی نگارش شود. در شرح دادخواست باید به موارد زیر اشاره شود:
   • توضیح کامل موضوع دعوای اصلی و طرفین آن.
   • توضیح چرایی لزوم جلب شخص ثالث و ارتباط او با دعوای اصلی.
   • استناد به مواد قانونی مربوطه (مانند ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی) و ذکر اینکه مهلت قانونی رعایت شده است.
   • توضیح دقیق اینکه چه خواستی از مجلوب ثالث وجود دارد (مثلاً محکومیت او به پرداخت وجه، انجام تعهد، یا شهادت و توضیح).

نکات حیاتی در تکمیل هر بخش از دادخواست

برای اطمینان از صحت و کامل بودن دادخواست جلب ثالث، به نکات زیر توجه کنید:

• دقت در مشخصات: از صحت و کامل بودن مشخصات تمامی طرفین (خواهان جلب ثالث، مجلوب ثالث، خواهان و خوانده دعوای اصلی) اطمینان حاصل کنید. نشانی ها باید دقیق و قابل ابلاغ باشند.
• شماره پرونده و شعبه: شماره کلاسه پرونده اصلی و شعبه رسیدگی کننده باید بدون هیچ گونه اشتباهی در دادخواست قید شود.
• نگارش شرح دادخواست: شرح دادخواست باید به گونه ای باشد که دادگاه به روشنی متوجه ارتباط دعوای جلب ثالث با دعوای اصلی و ضرورت حضور مجلوب ثالث شود. از ایجاز و گویایی در نگارش استفاده کنید.
• ارائه رونوشت مدارک: بر اساس ماده ۱۳۷ قانون آیین دادرسی مدنی، «دادخواست جلب شخص ثالث و رونوشت مدارک و ضمائم باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه باشد.» یعنی اگر جالب ثالث، مجلوب ثالث، خواهان اصلی و خوانده اصلی چهار نفر هستند، باید ۵ نسخه از دادخواست و مدارک ضمیمه آن تهیه شود.
• مدارک مثبت سمت: در صورتی که دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی (مانند ولی، قیم، وصی، مدیر شرکت) تقدیم می شود، مدارک مثبت سمت آن ها (مانند وکالت نامه، قیم نامه، اساسنامه) باید ضمیمه دادخواست شود.

الزامات شکلی و فرمت دادخواست

دادخواست جلب ثالث باید از لحاظ فرمت و زبان نگارش، مطابق با قوانین باشد:

• زبان فارسی: تمامی دادخواست ها باید به زبان فارسی نگارش شوند.
• برگه های چاپی مخصوص: بر اساس ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست باید روی برگه های چاپی مخصوص قوه قضائیه تنظیم شود که در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی موجود است.

با رعایت این نکات، دادخواست جلب ثالث شما از نظر شکلی و محتوایی کامل خواهد بود و احتمال پذیرش آن توسط دادگاه افزایش می یابد.

مراحل ثبت و پیگیری دادخواست جلب شخص ثالث

پس از تنظیم دقیق دادخواست جلب شخص ثالث، نوبت به ثبت و ارسال آن به مراجع قضایی می رسد. این فرایند نیز همانند سایر دادخواست ها، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و با رعایت تشریفات خاصی انجام می شود.

آماده سازی مدارک و مستندات

پیش از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، لازم است تمامی مدارک و مستندات مورد نیاز را آماده کنید. این مدارک شامل موارد زیر است:

• اصل و رونوشت مدارک هویتی: شناسنامه و کارت ملی جالب ثالث (کسی که دادخواست را تقدیم می کند).
• مدارک مثبت سمت: اگر دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی تقدیم می شود، وکالت نامه یا مدرک مثبت سمت.
• رونوشت دادخواست اصلی: یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده جریان داشتن دعوای اصلی باشد.
• سایر دلایل و منضمات: تمامی اسناد، قراردادها، رسیدها، نامه ها و هر مدرک دیگری که برای اثبات ادعای جلب ثالث لازم است.

تمامی این مدارک باید به تعداد طرفین دعوا (جالب ثالث، مجلوب ثالث، خواهان اصلی، خوانده اصلی) به علاوه یک نسخه اضافی برای بایگانی دادگاه تهیه شده باشند.

لزوم حساب کاربری سامانه ثنا

امروزه، تمامی فرایندهای قضایی از ثبت دادخواست و شکوائیه تا ابلاغ اوراق قضایی، از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی (ثنا) انجام می شود. بنابراین، برای ثبت دادخواست جلب شخص ثالث، داشتن حساب کاربری فعال در سامانه ثنا الزامی است. اگر تاکنون در این سامانه ثبت نام نکرده اید، می توانید با مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت غیرحضوری از طریق وب سایت adliran.ir و انتخاب گزینه احراز هویت برخط، نسبت به ایجاد حساب کاربری خود اقدام کنید.

مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از آماده سازی مدارک و داشتن حساب کاربری ثنا، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. روند ثبت دادخواست در این دفاتر به صورت گام به گام به شرح زیر است:

1. تحویل دادخواست و مدارک: دادخواست تنظیم شده (در قالب فایل ورد یا دست نویس) به همراه تمامی مدارک و مستندات به کارشناس دفتر خدمات قضایی تحویل داده می شود.
2. اسکن و بارگذاری: کارشناس دفتر، تمامی مدارک شما را اسکن و در سیستم الکترونیکی بارگذاری می کند.
3. تأیید اطلاعات: اطلاعات وارد شده در سیستم باید توسط شما تأیید شود. دقت کنید که مشخصات خواهان، خواندگان، خواسته، دلایل و منضمات به درستی ثبت شده باشد.
4. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت نهایی، یک کد رهگیری و شماره پرونده جدید (برای جلب ثالث) به شما داده می شود که برای پیگیری های بعدی لازم است.

پرداخت هزینه های دادرسی

همان طور که پیشتر گفته شد، دعوای جلب ثالث یک دعوای مستقل است و مشمول هزینه دادرسی می شود. هزینه دادرسی باید در همان دفتر خدمات الکترونیک قضایی و مطابق با تعرفه های روز پرداخت شود. این هزینه معمولاً بر اساس ارزش خواسته (اگر مالی باشد) محاسبه می شود.

نحوه پیگیری الکترونیکی پس از ثبت

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دریافت کد رهگیری، می توانید از طریق سامانه ثنا، وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید. از طریق این سامانه می توانید:

• از تاریخ و زمان جلسات رسیدگی مطلع شوید.
• ابلاغیه های دادگاه را دریافت کنید.
• از آخرین وضعیت پرونده و قرارهای صادره آگاه شوید.

نمونه عملی و تشریح شده دادخواست جلب شخص ثالث

در این بخش، یک نمونه عملی از دادخواست جلب شخص ثالث ارائه می شود تا شما با ساختار و نحوه نگارش آن آشنا شوید. لازم به ذکر است که این نمونه صرفاً جنبه آموزشی دارد و هر دادخواست باید با توجه به جزئیات خاص پرونده شما تنظیم و تکمیل گردد. توصیه می شود برای تنظیم دادخواستی دقیق و کامل، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.

معرفی نمونه دادخواست و نکات کلیدی آن

نمونه ای که در ادامه ارائه می شود، یک سناریوی فرضی را در نظر می گیرد و نحوه پر کردن بخش های مختلف دادخواست را نشان می دهد. در زمان استفاده از این الگو، باید اطلاعات واقعی پرونده خود را جایگزین کنید.

نکات مهم:

• شماره پرونده اصلی: حتماً شماره کلاسه پرونده اصلی و شعبه رسیدگی کننده را دقیق درج کنید.
• ارتباط با دعوای اصلی: در بخش شرح دادخواست، ارتباط منطقی و قانونی بین موضوع جلب ثالث و دعوای اصلی را به وضوح بیان کنید.
• مهلت قانونی: تأکید کنید که دادخواست در مهلت قانونی (پس از اظهار در جلسه اول دادرسی و ظرف سه روز) تقدیم شده است.

ساختار و محتوای یک نمونه دادخواست جلب ثالث

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام جالب ثالث]
نام پدر: [نام پدر جالب ثالث]
کدملی: [کدملی جالب ثالث]
اقامتگاه: [آدرس دقیق جالب ثالث]
شماره تماس: [شماره تماس جالب ثالث]

خواندگان:
خوانده ردیف اول (مجلوب ثالث):
نام و نام خانوادگی: [نام مجلوب ثالث]
نام پدر: [نام پدر مجلوب ثالث]
کدملی: [کدملی مجلوب ثالث]
اقامتگاه: [آدرس دقیق مجلوب ثالث]
شماره تماس: [شماره تماس مجلوب ثالث]

خوانده ردیف دوم (خواهان دعوای اصلی):
نام و نام خانوادگی: [نام خواهان اصلی]
نام پدر: [نام پدر خواهان اصلی]
کدملی: [کدملی خواهان اصلی]
اقامتگاه: [آدرس دقیق خواهان اصلی]

خوانده ردیف سوم (خوانده دعوای اصلی):
نام و نام خانوادگی: [نام خوانده اصلی]
نام پدر: [نام پدر خوانده اصلی]
کدملی: [کدملی خوانده اصلی]
اقامتگاه: [آدرس دقیق خوانده اصلی]

وکیل یا نماینده قانونی (در صورت وجود):
[مشخصات وکیل یا نماینده قانونی]

خواسته:
تقاضای جلب ثالث آقای/خانم [نام مجلوب ثالث] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] مطروحه در شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] به مبلغ [مبلغ خواسته جلب ثالث در صورت مالی بودن] ریال و صدور حکم به محکومیت ایشان/یا اظهارات ایشان به منظور [توضیح هدف از جلب ثالث].

دلایل و منضمات:
1. رونوشت کارت ملی و شناسنامه خواهان.
2. رونوشت محتویات پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] مطروحه در شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان].
3. رونوشت قرارداد مورخ [تاریخ قرارداد مرتبط با دعوا].
4. [ذکر سایر اسناد و مدارک مانند رسید پرداخت، نامه، شهادت نامه و...]

شرح دادخواست:
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند، اینجانب [نام خواهان جلب ثالث] به عنوان [خواهان/خوانده] پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] مطروحه در شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] می باشم. خواسته اصلی این پرونده [شرح مختصر خواسته دعوای اصلی] است.

در جریان رسیدگی به دعوای فوق، اینجانب دریافتم که آقای/خانم [نام مجلوب ثالث] به دلیل [شرح دلیل ارتباط مجلوب ثالث با دعوای اصلی و علت جلب او، مثلاً: عدم ایفای تعهدات خود در قرارداد مشارکت مورخ ... که منجر به خسارت به موضوع دعوای اصلی شده است؛ یا: به عنوان فروشنده قبلی ملک مورد اختلاف، اطلاعات کلیدی راجع به تاریخچه ملک در اختیار دارد که برای روشن شدن حقیقت ضروری است.]، باید به عنوان شخص ثالث به دادرسی فراخوانده شود.

اینجانب در جلسه اول دادرسی مورخ [تاریخ جلسه اول دادرسی] در شعبه محترم [شماره شعبه]، جهات و دلایل لزوم جلب شخص ثالث را اظهار نموده و ظرف مهلت قانونی سه روزه، مبادرت به تقدیم این دادخواست نموده ام. جلب ایشان برای [توضیح دقیق هدف، مثلاً: احراز صحت ادعای اینجانب مبنی بر مسئولیت ایشان در قبال خسارت وارده و نهایتاً محکومیت ایشان به جبران خسارت؛ یا: روشن شدن ابهامات فنی و ارائه اطلاعات تخصصی که در تصمیم گیری دادگاه مؤثر خواهد بود.] ضروری است.

لذا، مستنداً به ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی و با تقدیم این دادخواست، از محضر دادگاه محترم تقاضای جلب ثالث آقای/خانم [نام مجلوب ثالث] و رسیدگی توأمان به این دعوا با دعوای اصلی و صدور حکم مقتضی مورد استدعاست.

با تجدید احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان]
[امضاء]

قوانین و مقررات محوری مرتبط با جلب ثالث

برای درک جامع دعوای جلب شخص ثالث و اجرای صحیح آن، آشنایی با مواد قانونی مرتبط و همچنین رویه قضایی، نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه ضروری است. این بخش به مهم ترین مستندات قانونی می پردازد.

مواد کلیدی از قانون آیین دادرسی مدنی (ق.آ.د.م)

قانون آیین دادرسی مدنی، منبع اصلی قوانین مربوط به جلب شخص ثالث است:

• ماده ۱۷ (دعوای طاری): این ماده دعوای طاری را تعریف می کند و جلب ثالث را ذیل آن قرار می دهد: «دعواهایی که در اثناء رسیدگی به دعوای دیگر، از طرف خواهان یا خوانده یا شخص ثالث یا از طرف متداعیین اصلی بر ثالث اقامه شود، دعوای طاری نامیده می شود.»
• ماده ۱۳۵ (شرایط و مهلت جلب ثالث): ماده محوری در خصوص جلب ثالث است که شرایط طرح و مهلت آن را بیان می کند: «هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر.»
• ماده ۱۳۶ (جلب ثالث در واخواهی): به جلب ثالث توسط محکوم علیه غیابی و معترض علیه می پردازد.
• ماده ۱۳۷ (شکل و ضمائم دادخواست): شرایط شکلی و تعداد نسخ دادخواست و ضمائم را مشخص می کند: «دادخواست جلب شخص ثالث و رونوشت مدارک و ضمائم باید به تعداد اصحاب دعوا به علاوه یک نسخه باشد. جریان دادرسی در مورد جلب شخص ثالث، شرایط دادخواست و نیز موارد رد یا ابطال آن همانند دادخواست اصلی خواهد بود.»
• ماده ۱۳۸ (تغییر وقت دادرسی): در صورت عدم کافی بودن زمان برای ابلاغ دادخواست جلب ثالث، دادگاه وقت رسیدگی را تغییر می دهد.
• ماده ۱۳۹ (وضعیت مجلوب ثالث و تفکیک رسیدگی): مجلوب ثالث را خوانده محسوب می کند و امکان تفکیک رسیدگی را در صورت سوء استفاده برای تأخیر، پیش بینی می کند.
• ماده ۱۴۰ (قابلیت تجدیدنظرخواهی): قرار رد دادخواست جلب ثالث را با حکم راجع به اصل دعوا قابل تجدیدنظر می داند.
• ماده ۵۱ (شرایط عمومی دادخواست): تمامی دادخواست ها باید مطابق این ماده تنظیم شوند.
• ماده ۸۹ ناظر به بند ۱۱ ماده ۸۴ (قرار رد دعوا): عدم رعایت مهلت های قانونی می تواند منجر به صدور قرار رد دعوا شود.

نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

نظریات مشورتی قوه قضائیه، با ارائه تفسیرهای حقوقی، به رفع ابهامات قانونی و ایجاد رویه واحد کمک می کنند. برای مثال، در خصوص نحوه طرف قرار دادن اصحاب دعوای اصلی در دادخواست جلب ثالث، نظریه ای مشورتی صادر شده است:

نظریه شماره ۲۰۷۸/۹۲/۷ ـ مورخ: ۱۳۹۲/۱۱/۰۲:
در پاسخ به این سوال که آیا دادخواست جلب ثالث باید به طرفیت همه اصحاب دعوای اصلی طرح گردد یا خیر، اداره کل حقوقی قوه قضائیه اعلام داشته است که «قید نام ایشان به عنوان خوانده در دادخواست گرچه ممکن است، ولی ضرورت ندارد. زیرا مفهوم جلب ثالث این است که یکی از اصحاب دعوای اصلی، ثالثی را به دادرسی در حال انجام فرا بخواند؛ بنابراین سایر اصحاب دعوا در برابر این اقدام (جلب ثالث) دارای حق دفاع هستند و این حق از نفس اقدام به جلب ثالث ناشی می شود.» با این حال، باید نسخه ای از دادخواست جلب ثالث و ضمائم آن برای کلیه اصحاب دعوای اصلی ارسال شود.

آرای وحدت رویه و صورت جلسات نشست های قضایی

آرای وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور و صورت جلسات نشست های قضایی نیز به تبیین و شفاف سازی برخی مفاهیم حقوقی کمک می کنند. به عنوان مثال، در مورد ارتباط کامل دعاوی متعدد که در ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی آمده، صورت جلسات نشست های قضایی ملاک هایی را ارائه داده اند:

• ملاک و میزان ارتباط کامل دعاوی متعدد: در یکی از نشست های قضایی برگزار شده، ملاک ارتباط کامل بین دو دعوا این گونه تبیین شده است که «وقتی ارتباط کامل بین دو دعوا موجود است که اتخاذ تصمیم در هر یک از دو دعوا مؤثر در دیگری باشد و یا اثبات یکی موجب بطلان دیگری باشد.»
• این تبیین نشان می دهد که صرف وجود یک شباهت سطحی کافی نیست و باید یک پیوند عمیق و تأثیرگذار بین دو دعوا وجود داشته باشد.

آثار و پیامدهای حقوقی جلب شخص ثالث

دعوای جلب شخص ثالث، تنها یک اقدام شکلی نیست، بلکه می تواند آثار حقوقی مهمی بر جریان دادرسی اصلی و سرنوشت نهایی پرونده داشته باشد. آگاهی از این پیامدها برای هر دو طرف دعوای اصلی و مجلوب ثالث، ضروری است.

• مجلوب ثالث خوانده محسوب می شود: بر اساس ماده ۱۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی، «شخص ثالث که جلب می شود خوانده محسوب و تمام مقررات راجع به خوانده درباره او جاری است.» این بدان معناست که مجلوب ثالث از لحظه ورود به دادرسی، دارای حقوق و تکالیف یک خوانده عادی (مانند حق دفاع، ارائه دلیل، اعتراض به صلاحیت و…) خواهد بود.
• امکان تفکیک رسیدگی: اگر دادگاه تشخیص دهد که جلب شخص ثالث به منظور تأخیر عمدی در رسیدگی به دعوای اصلی صورت گرفته است، می تواند بر اساس ماده ۱۳۹ ق.آ.د.م، «دادخواست جلب را از دادخواست اصلی تفکیک نموده به هر یک جداگانه رسیدگی کند.» این امر برای جلوگیری از سوءاستفاده از این نهاد حقوقی پیش بینی شده است.
• قابلیت تجدیدنظرخواهی قرار رد دادخواست جلب ثالث: ماده ۱۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد: «قرار رد دادخواست جلب شخص ثالث، با حکم راجع به اصل دعوا قابل تجدیدنظر است.» این امر بدان معناست که اگر دادخواست جلب ثالث رد شود، این قرار به تنهایی قابل تجدیدنظر نیست، بلکه باید همراه با تجدیدنظرخواهی از حکم اصلی دعوا، مورد اعتراض قرار گیرد.
• تأثیر بر احکام صادره: حضور مجلوب ثالث می تواند به طور مستقیم بر حکم نهایی دادگاه تأثیر بگذارد. بسته به نوع جلب ثالث (اصلی یا تقویتی) و اثبات ادعاهای جالب، مجلوب ثالث ممکن است محکوم شود، از مسئولیت تبرئه گردد، یا صرفاً اظهارات و اطلاعات او در تصمیم گیری دادگاه مؤثر واقع شود. این امر به جلوگیری از صدور احکام متناقض و تکمیل دایره مسئولین احتمالی در یک پرونده کمک می کند.

اشتباهات رایج و نکات کلیدی در دعوای جلب ثالث

دعوای جلب شخص ثالث، به دلیل ماهیت طاری و پیچیدگی های شکلی و ماهوی، می تواند با اشتباهات رایجی همراه باشد که گاهی به تضییع حقوق افراد منجر می شود. آگاهی از این اشتباهات و رعایت نکات کلیدی می تواند به طرح موفقیت آمیز این دعوا کمک کند.

1. عدم رعایت مهلت های قانونی: این یکی از شایع ترین و فاحش ترین اشتباهات است. همان طور که در ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی تصریح شده، اظهار جهات جلب ثالث باید تا پایان جلسه اول دادرسی و تقدیم دادخواست ظرف سه روز پس از آن باشد. نادیده گرفتن این مهلت، به طور قطع منجر به رد دادخواست جلب ثالث خواهد شد.
2. اشتباه در تعیین خواندگان: برخی اوقات جالب ثالث فقط مجلوب ثالث را به عنوان خوانده قید می کند و از ذکر اصحاب دعوای اصلی (خواهان و خوانده اولیه) در بخش خواندگان دادخواست جلب ثالث غفلت می ورزد. گرچه نظریه مشورتی قوه قضائیه (۲۰۷۸/۹۲/۷) قید نام ایشان را ضروری ندانسته، اما برای جلوگیری از هرگونه ابهام و تسهیل ابلاغ و دفاع، بهتر است همه اصحاب دعوای اصلی نیز به عنوان خوانده ذکر شوند و نسخه ای از دادخواست برای آن ها ارسال گردد.
3. فقدان ارتباط کافی بین دعوای اصلی و جلب ثالث: شرط ارتباط کامل یا وحدت منشأ بین دو دعوا، از شرایط اساسی پذیرش جلب ثالث است (ماده ۱۴۱ ق.آ.د.م). اگر این ارتباط به وضوح در دادخواست نشان داده نشود، دادگاه می تواند دادخواست جلب ثالث را رد کند. باید توضیح داده شود که چرا ورود این شخص برای رسیدگی به دعوای اصلی ضروری است.
4. ناقص بودن دلایل و منضمات: همانند هر دادخواست دیگری، دلایل و مدارک پیوستی برای اثبات ادعای جلب ثالث باید کامل و مستند باشد. عدم ارائه رونوشت های لازم از اسناد، محتویات پرونده اصلی یا مدارک هویتی می تواند منجر به نقص دادخواست شود.
5. اشتباه در تعیین نوع جلب ثالث (اصلی/تقویتی): هرچند دادگاه بر اساس محتوا تصمیم می گیرد، اما روشن بودن هدف از جلب ثالث (آیا محکومیت مجلوب ثالث مدنظر است یا صرفاً تقویت موضع و ارائه اطلاعات) در بخش خواسته و شرح دادخواست، به دادگاه در درک بهتر موضوع کمک می کند.
6. عدم ثبت دادخواست جلب ثالث: گاهی افراد صرفاً در جلسه اول دادرسی به جلب ثالث اشاره می کنند و از تقدیم دادخواست کتبی آن غفلت می ورزند. همان طور که اشاره شد، اظهار شفاهی کافی نیست و حتماً باید دادخواست کتبی تقدیم شود.
7. تأکید بر لزوم مشورت با وکیل متخصص: با توجه به پیچیدگی های حقوقی، مهلت های حساس و آثار گسترده دعوای جلب ثالث، اکیداً توصیه می شود پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور حقوقی مشورت کنید. یک وکیل می تواند با تحلیل دقیق پرونده، بهترین راهکار را برای طرح جلب ثالث ارائه دهد و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.

نتیجه گیری و پیشنهاد مشاوره

دعوای جلب شخص ثالث، همان طور که شرح داده شد، یکی از ابزارهای مهم و کاربردی در آیین دادرسی مدنی است که می تواند نقش کلیدی در احقاق حق و تکمیل فرآیند دادرسی ایفا کند. درک صحیح از مفهوم، شرایط، مهلت های قانونی و نحوه تنظیم دادخواست آن، برای تمامی افراد درگیر در دعاوی و فعالان حوزه حقوق ضروری است. از تعریف شخص ثالث و ماهیت دعوای طاری گرفته تا بررسی انواع جلب ثالث و مراحل آن در دادرسی، هر یک از این بخش ها نیازمند دقت و آگاهی کامل است.

مجلوب ثالث به عنوان خوانده در پرونده محسوب می شود و آثار حقوقی مهمی بر سرنوشت دعوای اصلی خواهد داشت. رعایت دقیق مهلت های قانونی، تنظیم صحیح دادخواست و ارائه مستندات کامل، از مهم ترین عواملی هستند که در پذیرش این دعوا مؤثرند.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و جزئیات فراوان در هر پرونده، توصیه می شود همواره برای تنظیم و ثبت دادخواست جلب شخص ثالث و سایر دعاوی حقوقی، از خدمات و مشاوره وکلای متخصص بهره مند شوید. کارشناسان حقوقی با دانش و تجربه خود، می توانند شما را در تمامی مراحل این فرآیند پیچیده یاری کرده و از تضییع حقوق شما جلوگیری نمایند. برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه جلب ثالث و سایر دعاوی، می توانید با متخصصین حقوقی تماس حاصل فرمایید.