حکم مزاحمت ملکی چیست؟ | صفر تا صد ابعاد حقوقی و مجازات
حکم مزاحمت ملکی چیست؟
مزاحمت ملکی به هر عملی گفته می شود که مانع استفاده کامل و بی دردسر مالک یا متصرف قانونی از ملک غیرمنقول خود شود، بدون اینکه ملک به طور کامل از تصرف او خارج گردد. این مزاحمت می تواند شامل اقداماتی نظیر پارک کردن خودرو در جای دیگران یا قرار دادن وسایل در مشاعات باشد و بسته به قصد مزاحم، جنبه حقوقی یا کیفری پیدا می کند. آگاهی از ابعاد قانونی مزاحمت ملکی برای هر فردی که با مشکلات مربوط به استفاده از ملک خود مواجه است، ضروری است. این دانش به شما کمک می کند تا با شناخت حقوق خود، از آرامش و مالکیت تان در برابر متجاوزان قانونی دفاع کنید.
برای بسیاری از مالکان و متصرفان، تجربه مواجهه با مزاحمت در استفاده از ملک، امری ناخوشایند و گاهی گیج کننده است. تصور کنید در ملک خود یا در فضاهای مشترک یک آپارتمان، فردی با پارک کردن اتومبیل خود در جای پارک شما، قرار دادن وسایل اضافی در انباری یا ایجاد سر و صدای مداوم، آرامش و حق انتفاع شما را مختل می کند. در چنین شرایطی، بدون آگاهی از قوانین مربوط به مزاحمت ملکی، دفاع از حقوق تضییع شده دشوار خواهد بود. این مقاله یک راهنمای جامع و کاربردی است که به شما کمک می کند تا با مفهوم مزاحمت ملکی، انواع آن، تفاوت هایش با دعاوی مشابه، مجازات های قانونی مربوطه و مراحل پیگیری آن در نظام حقوقی ایران آشنا شوید. هدف ما توانمندسازی شما برای دفاع مؤثر از حقوق مالکیت تان است.
مزاحمت ملکی چیست؟ تعریف و دامنه شمول
مزاحمت ملکی از جمله دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول است که به موجب آن، حق انتفاع و بهره برداری مالک یا متصرف قانونی از ملک خود، دچار اختلال و تداخل می شود، بدون اینکه ملک به طور کامل از تصرف وی خارج شده باشد. این تعریف، نقطه تمایز اصلی مزاحمت ملکی از سایر دعاوی نظیر تصرف عدوانی است که در ادامه به تفصیل بررسی خواهد شد. برای درک بهتر این مفهوم، لازم است به تعریف قانونی و ویژگی های اساسی آن بپردازیم.
بر اساس ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی، «دعوای مزاحمت عبارت است از: دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است، بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.» این ماده به روشنی نشان می دهد که عنصر کلیدی در دعوای مزاحمت، «اخلال در حق انتفاع» است نه «خروج کامل از تصرف». به بیان ساده، فرد مزاحم مانع از استفاده صحیح و کامل صاحب حق می شود، اما ملک همچنان در اختیار و تصرف مالک یا متصرف قانونی باقی می ماند.
ویژگی های اساسی مزاحمت ملکی
برای تشخیص و درک صحیح مفهوم مزاحمت ملکی، باید به ویژگی های بنیادین آن توجه کرد که آن را از سایر دعاوی ملکی متمایز می سازد:
- مربوط به اموال غیرمنقول: موضوع دعوای مزاحمت ملکی همواره باید یک مال غیرمنقول باشد، مانند زمین، آپارتمان، خانه، مغازه، باغ یا حتی بخش هایی از مشاعات این اموال.
- عدم تصرف کامل ملک توسط مزاحم: همانطور که در تعریف قانونی نیز آمده، شخص مزاحم ملک را به طور کامل تصرف نمی کند. او تنها با اعمال خود، خلل در بهره برداری از ملک ایجاد می کند. این وجه تمایز اصلی با تصرف عدوانی است که در آن، متصرف عدوانی، ملک را به طور کامل از تصرف مالک خارج می سازد.
- ایجاد اختلال در استفاده یا انتفاع مالک/متصرف قانونی: مهم ترین ویژگی مزاحمت ملکی، ایجاد ممانعت یا دشواری در استفاده معمول و قانونی مالک یا متصرف از ملک خود است. این اختلال می تواند به شکل های مختلفی بروز پیدا کند.
انواع مزاحمت ملکی از نظر ماهیت
مزاحمت های ملکی می توانند اشکال گوناگونی داشته باشند که هر یک از آن ها، به نوبه خود، آرامش و حق انتفاع افراد را تحت تأثیر قرار می دهند. این مزاحمت ها را می توان به دو دسته کلی فیزیکی و غیرفیزیکی تقسیم کرد:
مزاحمت فیزیکی
این نوع مزاحمت ها به طور مستقیم با جسم و فضا در ارتباط هستند و اغلب با چشم دیده می شوند یا به طور مستقیم قابل لمس اند. نمونه های رایج مزاحمت فیزیکی شامل موارد زیر است:
- پارک کردن ماشین در جای پارک دیگران: این مورد به ویژه در آپارتمان ها و مجتمع های مسکونی بسیار شایع است و مانع از استفاده مالک از جای پارک اختصاصی اش می شود.
- قرار دادن وسایل در مشاعات: قرار دادن کفش، گلدان، دوچرخه، یا سایر وسایل در راهروها، پاگردها، حیاط یا انباری های مشترک که باعث محدودیت فضای عبور و مرور یا استفاده از مشاعات می گردد.
- تجاوز جزئی به حریم ملک: ساخت و ساز یا قرار دادن بخشی از بنا یا اشیاء در ملک همسایه به میزان جزئی، بدون اینکه تمام ملک تصرف شود.
- انسداد مسیر عبور: قرار دادن مانع در مسیرهای عبور و مرور متعلق به مالک یا متصرف قانونی.
- مسدود کردن نور یا دید: ایجاد سازه ای که مانع رسیدن نور طبیعی یا دید معمول به ملک همسایه شود، البته این مورد باید با توجه به قوانین شهرسازی و عرف محلی بررسی شود.
مزاحمت غیرفیزیکی
این دسته از مزاحمت ها به طور مستقیم فضای فیزیکی را اشغال نمی کنند، اما کیفیت زندگی و حق انتفاع از ملک را تحت تأثیر قرار می دهند. تشخیص و اثبات آن ها گاهی پیچیده تر است، اما به همان اندازه می توانند آزاردهنده باشند:
- ایجاد سروصدای زیاد و مداوم: همسایگانی که با سروصدای ناهنجار، مثلاً از طریق سیستم صوتی بلند، انجام تعمیرات در ساعات نامتعارف، یا نگهداری حیوانات خانگی پر سر و صدا، آرامش دیگران را مختل می کنند. ماده 618 قانون مجازات اسلامی به این نوع مزاحمت ها می پردازد.
- آلودگی هوا یا بو: ایجاد دود، بوی نامطبوع، یا هرگونه آلودگی محیطی که از یک ملک به ملک دیگر سرایت کرده و باعث آزار شود.
- نورهای مزاحم: نصب نورافکن های بسیار قوی یا چراغ های زننده که به طور مداوم به ملک همسایه تابیده و آرامش آن را مختل کند.
- ایجاد ارتعاشات: فعالیت هایی که باعث ایجاد لرزش های آزاردهنده در ساختمان های مجاور شود.
در تمام این موارد، نکته اصلی این است که مالک یا متصرف، همچنان کنترل اصلی ملک خود را در دست دارد، اما به دلیل عمل فرد مزاحم، نمی تواند به طور کامل و بی دغدغه از آن بهره برداری کند. شناخت این تفاوت ها برای تصمیم گیری در خصوص نوع شکایت و مرجع صالح جهت پیگیری حقوقی بسیار مهم است.
مزاحمت ملکی به معنای هر عمل غیرقانونی است که مانع استفاده مالک یا متصرف قانونی از اموال شود، بدون اینکه ملک به طور کامل از تصرف او خارج گردد. این اقدام می تواند فیزیکی باشد (مانند پارک کردن خودرو در جای دیگران) یا غیرفیزیکی (مانند سر و صدای آزاردهنده) و به آرامش و حقوق صاحب مال لطمه می زند.
تفکیک مزاحمت ملکی: حقوقی یا کیفری؟
یکی از مهم ترین نکاتی که در مواجهه با مزاحمت ملکی باید به آن توجه داشت، تفکیک ماهیت حقوقی یا کیفری بودن این دعوا است. این تفکیک، نه تنها در انتخاب مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا کیفری) تأثیرگذار است، بلکه نوع مجازات و شرایط اثبات را نیز تعیین می کند. هرچند ماهیت مزاحمت در هر دو حالت، اخلال در حق انتفاع از ملک غیرمنقول است، اما قصد و نیت مزاحم، وجه تمایز اصلی این دو رویکرد است.
جنبه حقوقی مزاحمت ملکی
اگر مزاحمت ملکی بدون قصد و نیت مجرمانه، بلکه از روی سهو، غفلت یا صرفاً برای اخلال در حقوق طرف مقابل صورت گرفته باشد، دعوا جنبه حقوقی پیدا می کند. در این حالت، هدف اصلی خواهان، رفع مزاحمت و بازگرداندن وضعیت به حالت اولیه است و جبران خسارات وارده نیز مورد مطالبه قرار می گیرد.
- ماهیت: تمرکز بر اعاده وضع به سابق و جبران خسارت.
- شرایط: صرف وقوع عمل مزاحمتی کافی است، نیازی به اثبات سوءنیت (قصد مجرمانه) نیست.
- مستند قانونی: ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی.
- دادگاه صالح: دادگاه عمومی حقوقی، یا در برخی موارد (برای دعاوی با خواسته مالی کم) شورای حل اختلاف.
- نتیجه و مجازات: حکم به رفع مزاحمت، و در صورت لزوم، پرداخت خسارت مادی (و در موارد خاص، معنوی) به متضرر.
- قابلیت گذشت: از آنجایی که جنبه کیفری ندارد، مفهوم گذشت در اینجا موضوعیت پیدا نمی کند، اما طرفین می توانند با توافق، دعوا را خاتمه دهند.
جنبه کیفری مزاحمت ملکی
اگر مزاحمت ملکی با «عمد» و «سوءنیت مجرمانه» و با «قصد اخلال در تصرف یا انتفاع دیگری» صورت گیرد، جنبه کیفری پیدا می کند و علاوه بر رفع مزاحمت، مجازات هایی نظیر حبس یا جزای نقدی برای فرد مزاحم در نظر گرفته می شود. ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به صراحت به این موضوع پرداخته است.
- ماهیت: تمرکز بر مجازات متهم به دلیل ارتکاب جرم و اعاده حق.
- شرایط: علاوه بر وقوع عمل مزاحمتی، باید سوءنیت (قصد اخلال، آزار یا ضرر رساندن) فرد مزاحم نیز اثبات شود.
- مستند قانونی: ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی برای مزاحمت در اموال غیرمنقول، و ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی برای مزاحمت های صوتی یا اقدامات مشابهی که مخل آسایش عمومی است.
- دادگاه صالح: دادگاه کیفری 2.
- نتیجه و مجازات: حبس تعزیری (میزان آن با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری اصلاح شده است)، جزای نقدی، و نیز حکم به رفع مزاحمت و جبران خسارت.
- قابلیت گذشت: جرم مزاحمت ملکی کیفری بر اساس ماده ۶۹۰ ق.م.ا از جرایم قابل گذشت محسوب می شود. این بدان معناست که تعقیب و رسیدگی به جرم با شکایت شاکی آغاز می شود و در صورت رضایت یا گذشت شاکی در هر مرحله ای از دادرسی، پرونده مختومه شده و مجازات متوقف می گردد.
جدول مقایسه جامع مزاحمت ملکی حقوقی و کیفری
برای درک بهتر تفاوت ها، جدول زیر مقایسه ای شفاف و جامع ارائه می دهد:
| ویژگی | مزاحمت ملکی حقوقی | مزاحمت ملکی کیفری |
|---|---|---|
| قصد و نیت | عدم نیاز به اثبات سوءنیت مجرمانه (ممکن است از روی سهو یا غفلت باشد) | وجود عمد و سوءنیت مجرمانه (قصد اخلال، آزار، یا ضرر رساندن) |
| مستند قانونی | ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی | ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (و ماده ۶۱۸ برای سروصدا) |
| دادگاه صالح | دادگاه عمومی حقوقی (یا شورای حل اختلاف برای دعاوی کم ارزش) | دادگاه کیفری 2 |
| نتیجه و مجازات | حکم رفع مزاحمت، جبران خسارت مادی | حبس، جزای نقدی، رفع مزاحمت، جبران خسارت |
| قابلیت گذشت | موضوعیت ندارد (صلح و سازش ممکن است) | بله، از جرایم قابل گذشت است |
| مدارک لازم | اثبات سبق تصرف و وقوع مزاحمت | اثبات سبق تصرف، وقوع مزاحمت و سوءنیت مجرمانه |
این تفکیک دقیق به مالکان و متصرفان کمک می کند تا با درک صحیح وضعیت خود، مسیر قانونی مناسب را برای دفاع از حقوقشان انتخاب کنند. در بسیاری از موارد، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور ملکی می تواند راهگشای این تصمیم گیری باشد.
تفاوت مزاحمت ملکی با دعاوی مرتبط: تصرف عدوانی و ممانعت از حق
در حوزه حقوق اموال غیرمنقول، سه دعوای رایج وجود دارد که گاهی اوقات با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند: مزاحمت ملکی، تصرف عدوانی و ممانعت از حق. هرچند هر سه این دعاوی به نوعی به اخلال در حق انتفاع یا تصرف از ملک مربوط می شوند، اما دارای تفاوت های کلیدی و بنیادین هستند که شناخت آن ها برای پیگیری حقوقی صحیح ضروری است.
مزاحمت ملکی
همانطور که پیشتر نیز توضیح داده شد، در دعوای مزاحمت ملکی، فرد مزاحم، بدون آنکه ملک را به طور کامل از تصرف مالک یا متصرف قانونی خارج کند، با اعمال خود مانع استفاده عادی و کامل او از ملک می شود. به عبارت دیگر، تصرف اصلی و ید متصرف قانونی بر ملک حفظ می شود، اما فرد مزاحم با ایجاد مانع یا اقداماتی نظیر پارک خودرو در جای پارک دیگری، قرار دادن وسایل در مشاعات، یا ایجاد سر و صدای مداوم، خلل در این انتفاع وارد می کند. در اینجا، هنوز مالک یا متصرف، مالک یا متصرف شناخته می شود و ید او از ملک قطع نشده است.
تصرف عدوانی
دعوای تصرف عدوانی زمانی مطرح می شود که فردی «مال غیرمنقولی را که در تصرف دیگری بوده، به صورت غیرقانونی و با زور (عدوان) از تصرف او خارج کند و خود متصرف آن شود.» در این حالت، برخلاف مزاحمت ملکی، ملک به طور کامل از تصرف متصرف اصلی خارج شده و به تصرف فرد دیگر درمی آید. عنصر اصلی در تصرف عدوانی، «سلب کامل ید متصرف قبلی» و «تصرف جدید» توسط متصرف عدوانی است. این دعوا نیز می تواند دارای جنبه حقوقی (ماده ۱۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی) و کیفری (ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی) باشد. به عنوان مثال، اگر فردی قفل خانه شما را بشکند و وارد منزل شما شود و آن را اشغال کند، مرتکب تصرف عدوانی شده است.
ممانعت از حق
دعوای ممانعت از حق کمی متفاوت تر از دو دعوای قبلی است. در این دعوا، فرد مانع از اعمال حق مشخص و قانونی دیگری بر ملک خود یا دیگری می شود. این حق می تواند حق عبور، حق مجرا، حق شفعه یا هر حق دیگری باشد که به موجب قانون یا قرارداد برای فردی ایجاد شده است. در اینجا نه تنها ملک از تصرف خارج نمی شود، بلکه هیچ مزاحمتی نیز برای کلیت حق انتفاع از ملک ایجاد نمی گردد، بلکه تنها مانع اعمال یک «حق خاص» می شود. به عنوان مثال، اگر فردی حق عبور از ملک همسایه خود را داشته باشد و همسایه با ساخت دیوار مانع این عبور شود، دعوای ممانعت از حق مطرح می گردد. در دعوای ممانعت از حق، متصرف اصلی ملک همچنان حق انتفاع کلی از ملک خود را دارد، اما در استفاده از یک حق تبعی خاص با مشکل مواجه می شود.
جدول مقایسه تطبیقی (مزاحمت، تصرف عدوانی، ممانعت از حق)
برای روشن تر شدن تفاوت های این سه دعوا، جدول زیر مقایسه ای جامع ارائه می دهد:
| ویژگی | مزاحمت ملکی | تصرف عدوانی | ممانعت از حق |
|---|---|---|---|
| وضعیت تصرف | ملک از تصرف مالک/متصرف اصلی خارج نمی شود؛ اخلال در انتفاع ایجاد می شود. | ملک به طور کامل از تصرف مالک/متصرف اصلی خارج و به تصرف متصرف عدوانی در می آید. | ملک از تصرف اصلی خارج نمی شود؛ تنها مانع از اعمال یک حق خاص (مثلاً حق عبور) می گردد. |
| مثال | پارک ماشین در جای پارک همسایه، قرار دادن وسایل در مشاعات، ایجاد سروصدا. | شکستن قفل و اشغال منزل، تجاوز به کل زمین و ساخت و ساز. | بستن راه عبور که حق ارتفاق دیگری است، مسدود کردن مجرای آب همسایه. |
| مستند قانونی (حقوقی) | ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی | ماده ۱۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی | ماده ۱۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی |
| مستند قانونی (کیفری) | ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (برای اموال غیرمنقول) و ۶۱۸ (برای سروصدا) | ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی | ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی |
این تفاوت ها نشان می دهد که هر دعوا در حقوق ایران تعریف و چارچوب خاص خود را دارد و انتخاب صحیح دعوا، برای رسیدن به نتیجه مطلوب قضایی، امری حیاتی است.
مجازات مزاحمت ملکی در قانون ایران
همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، مزاحمت ملکی می تواند دارای دو جنبه حقوقی و کیفری باشد که هر یک مجازات ها و پیامدهای قانونی متفاوتی را به همراه دارد. آگاهی از این مجازات ها برای افرادی که با چنین مشکلاتی روبرو هستند یا ممکن است به اشتباه مرتکب آن شوند، بسیار مهم است.
مجازات برای جنبه کیفری (ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی)
مهم ترین مستند قانونی برای مزاحمت ملکی با جنبه کیفری، ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) است. این ماده نه تنها به مزاحمت ملکی، بلکه به تصرف عدوانی و ممانعت از حق نیز در صورت وجود سوءنیت کیفری می پردازد.
مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس نسبت به ملک دیگری اقدام به هرگونه تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق نماید یا اقدام به تخریب یا هرگونه دخل و تصرفی نماید… به حبس از یک ماه تا یک سال و جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
شرایط تحقق مجازات کیفری ماده ۶۹۰:
- مال غیرمنقول: موضوع جرم باید مال غیرمنقول باشد.
- عمد و سوءنیت: مرتکب باید با علم و آگاهی به غیرقانونی بودن عمل خود و با قصد اخلال در تصرف یا انتفاع دیگری، اقدام به مزاحمت کرده باشد. صرف اشغال یا انجام عملی که منجر به مزاحمت شود، بدون اثبات سوءنیت، لزوماً جنبه کیفری نخواهد داشت.
- بدون مجوز قانونی: عمل مزاحمتی باید بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی و بدون هرگونه مجوز قانونی صورت گرفته باشد.
میزان مجازات:
بر اساس متن اولیه ماده ۶۹۰، مجازات حبس از یک ماه تا یک سال در نظر گرفته شده بود. اما با تصویب «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» در سال ۱۳۹۹، بسیاری از مجازات های حبس، از جمله موارد مربوط به این ماده، تغییر یافته اند. طبق این قانون، مجازات حبس تعزیری درجه ۷ و ۸ که در این دسته قرار می گیرد، به نصف کاهش یافته و در صورت عدم سابقه کیفری موثر، می تواند به جزای نقدی یا سایر مجازات های جایگزین حبس تبدیل شود. بنابراین، مجازات حبس برای جرم مزاحمت ملکی کیفری معمولاً به ۱۵ روز تا ۶ ماه کاهش می یابد.
قابلیت گذشت:
جرم مزاحمت ملکی کیفری بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی از جرایم «قابل گذشت» است. این به معناست که:
* شروع فرآیند رسیدگی و تعقیب متهم تنها با شکایت شاکی خصوصی (مالک یا متصرف) امکان پذیر است.
* در هر مرحله ای از دادرسی، اگر شاکی رضایت خود را اعلام کند یا از شکایت خود صرف نظر کند، تعقیب کیفری متوقف شده و مجازات اجرا نخواهد شد. این موضوع اهمیت صلح و سازش را در این دسته از جرایم نشان می دهد.
مجازات برای مزاحمت های غیرفیزیکی (ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی)
علاوه بر ماده ۶۹۰، ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی نیز به مزاحمت هایی می پردازد که آسایش عمومی را مختل می کند، مانند ایجاد سروصدای آزاردهنده. هرچند این ماده مستقیماً به «ملک» اشاره ندارد، اما در عمل برای مزاحمت های غیرفیزیکی در آپارتمان ها و محیط های مسکونی (مانند سروصدای ناهنجار همسایه) کاربرد فراوانی دارد.
ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی بیان می دارد:
«هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیر متعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا از هر طریقی موجبات مزاحمت اشخاص را فراهم نماید به حبس از سه ماه و یک روز تا یک سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات حبس این ماده نیز ممکن است تعدیل شود. نکته مهم این است که این جرم نیز از جرایم قابل گذشت است و با رضایت شاکی، پرونده مختومه می شود.
مجازات برای جنبه حقوقی (ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی)
در صورتی که دعوای مزاحمت ملکی جنبه حقوقی داشته باشد، مجازات به معنای کیفری آن وجود ندارد. هدف اصلی در دادگاه حقوقی، «رفع مزاحمت» و «اعاده وضعیت به حالت سابق» است.
* حکم رفع مزاحمت: دادگاه دستور می دهد که فرد مزاحم، عملی را که موجب اخلال در انتفاع شده، متوقف کند و هرگونه مانعی را برطرف سازد.
* جبران خسارات: اگر در اثر مزاحمت ملکی، خسارت مادی (و در برخی موارد خاص، معنوی) به متضرر وارد شده باشد، دادگاه حکم به جبران آن خسارات توسط فرد مزاحم می دهد. این خسارات می تواند شامل هزینه هایی باشد که شاکی برای رفع مزاحمت متحمل شده است.
در نهایت، شناخت دقیق این مجازات ها و تفاوت های بین جنبه حقوقی و کیفری مزاحمت ملکی، به افراد کمک می کند تا با دیدی روشن تر، اقدام به پیگیری حقوقی نمایند و در صورت لزوم، از مشاوره های یک وکیل متخصص بهره مند شوند.
شرایط اثبات دعوای مزاحمت ملکی
اثبات دعوای مزاحمت ملکی، چه در بعد حقوقی و چه در بعد کیفری، دارای ارکان مشخصی است که خواهان یا شاکی باید آن ها را در دادگاه ثابت کند. عدم اثبات هر یک از این ارکان می تواند منجر به رد دعوا شود. در اینجا به سه رکن اصلی اثبات و مدارک و ادله لازم برای آن می پردازیم.
سه رکن اصلی اثبات در هر دو دعوا (حقوقی و کیفری)
برای موفقیت در دعوای مزاحمت ملکی، چه حقوقی و چه کیفری، باید سه رکن اساسی زیر به اثبات برسد:
- سبق تصرف خواهان (مالک یا متصرف بودن خواهان قبل از مزاحمت):
* خواهان باید ثابت کند که قبل از وقوع مزاحمت، ملک در تصرف و تحت انتفاع او بوده است. این تصرف می تواند از نوع مالکانه (بر اساس سند مالکیت) یا از نوع متصرفانه (مانند مستأجر یا حق انتفاع دار) باشد.
* سابقه این تصرف، از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان مثال، اگر فردی مستأجر ملکی است، حتی بدون اینکه مالک آن باشد، می تواند دعوای مزاحمت ملکی را مطرح کند، زیرا او متصرف قانونی ملک است. - لاحق مزاحمت خوانده (وقوع مزاحمت از سوی خوانده):
* خواهان باید اثبات کند که عمل مزاحمتی توسط خوانده (فرد مورد شکایت) صورت گرفته است.
* این عمل باید به نحوی باشد که باعث اخلال در استفاده و بهره برداری وی از ملک شده باشد، بدون آنکه ملک را به طور کامل از تصرف او خارج کند.
* مزاحمت ملکی باید فعلی باشد؛ یعنی در زمان طرح دعوا، عمل مزاحمت همچنان در حال وقوع یا اثرات آن مشهود باشد. مزاحمت های گذشته که اکنون رفع شده اند، قابل پیگیری نیستند. - غیرقانونی بودن مزاحمت (مزاحمت بدون رضایت خواهان یا مجوز قانونی):
* خواهان باید ثابت کند که عمل مزاحمتی بدون رضایت او یا بدون هرگونه مجوز قانونی (مثلاً حکم قضایی) انجام شده است.
* اگر عمل با رضایت قبلی خواهان یا بر اساس قانون صورت گرفته باشد، دعوای مزاحمت ملکی محقق نخواهد شد.
نکات اختصاصی برای دعوای کیفری: اثبات سوءنیت مزاحم
همانطور که در بخش های قبلی توضیح داده شد، برای مزاحمت ملکی با جنبه کیفری، علاوه بر اثبات سه رکن فوق، اثبات «سوءنیت مجرمانه» فرد مزاحم نیز ضروری است. این به معنای آن است که مزاحم با علم و آگاهی به غیرقانونی بودن عمل خود و با قصد اخلال، آزار یا ضرر رساندن به شاکی، اقدام به مزاحمت کرده باشد. اثبات سوءنیت معمولاً دشوارتر است و نیاز به جمع آوری دقیق شواهد و قرائن دارد که نشان دهد عمل مزاحمتی عمدی و با هدف مشخص بوده است.
مدارک و ادله اثبات
برای اثبات ارکان دعوای مزاحمت ملکی، جمع آوری مدارک و ادله معتبر از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:
- سند مالکیت، اجاره نامه، مبایعه نامه یا سایر اسناد مثبت تصرف:
* برای اثبات «سبق تصرف خواهان»، این اسناد بهترین و قوی ترین ادله هستند. سند رسمی مالکیت (دفترچه ای یا تک برگ) در اولویت قرار دارد.
* اگر خواهان مالک نباشد اما متصرف قانونی باشد (مثلاً مستأجر)، ارائه اجاره نامه رسمی یا حتی عادی (با شرایط لازم) کفایت می کند. - شهادت شهود:
* شهادت افرادی که شاهد وقوع مزاحمت بوده اند، می تواند به اثبات «لاحق مزاحمت خوانده» و «غیرقانونی بودن مزاحمت» کمک شایانی کند. تعداد و اعتبار شهود در نظر قاضی مؤثر است. - تصاویر، فیلم، ضبط صدا:
* این مدارک بصری و صوتی می توانند مستندات قوی برای اثبات وقوع مزاحمت باشند. به عنوان مثال، عکس از خودروی پارک شده در جای پارک دیگران، فیلم از قرار دادن وسایل در مشاعات، یا ضبط صدای سروصدای آزاردهنده.
* البته، باید توجه داشت که جمع آوری این مدارک باید با رعایت ملاحظات قانونی و حریم خصوصی باشد تا خود، منجر به جرم دیگری نشود. - گزارش تأمین دلیل از شورای حل اختلاف یا کارشناس رسمی:
* تأمین دلیل یک روش حقوقی است که در آن، خواهان قبل از طرح دعوا، از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه، درخواست می کند تا وضعیت موجود ملک و وقوع مزاحمت توسط کارشناس رسمی دادگستری صورتجلسه و مستندسازی شود. این گزارش، یک مدرک معتبر و رسمی برای اثبات وقوع مزاحمت است. - گزارش کلانتری یا نیروی انتظامی:
* در برخی موارد، ممکن است شاکی در ابتدای مواجهه با مزاحمت ملکی، به نیروی انتظامی مراجعه کرده باشد. گزارش ها و صورتجلسه های تنظیمی توسط مأمورین، می تواند به عنوان مدرک در دادگاه ارائه شود.
جمع آوری دقیق و مستندسازی صحیح این ادله، نقش بسزایی در موفقیت دعوای مزاحمت ملکی و صدور حکم به نفع خواهان خواهد داشت. به همین دلیل، مشاوره با وکیل متخصص در این مرحله اهمیت فراوانی دارد.
فرآیند گام به گام شکایت و پیگیری مزاحمت ملکی
پیگیری مزاحمت ملکی یک فرآیند حقوقی و گاهی کیفری است که نیاز به دقت، صبر و آگاهی از مراحل قانونی دارد. برای دستیابی به نتیجه مطلوب، پیمودن گام های زیر به ترتیب توصیه می شود:
گام 1: جمع آوری شواهد و مدارک
پیش از هر اقدام قانونی، باید تمامی شواهد و مدارک مرتبط با مزاحمت ملکی را جمع آوری و مستندسازی کنید. این مرحله، سنگ بنای موفقیت در پرونده شماست. مدارک لازم شامل:
- اسناد مالکیت یا تصرف: سند رسمی ملک، اجاره نامه معتبر، مبایعه نامه، یا هر مدرکی که نشان دهنده حق شما بر تصرف یا انتفاع از ملک باشد.
- شواهد وقوع مزاحمت:
- تصاویر و فیلم: از صحنه مزاحمت (مثلاً خودروی پارک شده در جای پارک شما، وسایل در مشاعات، تجاوز جزئی به حریم). تاریخ و زمان ثبت تصاویر مهم است.
- ضبط صدا: در موارد مزاحمت های غیرفیزیکی مانند سروصدا، ضبط صدا می تواند مفید باشد، اما باید با احتیاط و رعایت قوانین مربوط به حریم خصوصی انجام شود.
- شهادت شهود: اطلاعات تماس و گواهی کتبی یا شفاهی شاهدانی که وقوع مزاحمت را دیده اند (مانند همسایگان یا رهگذران).
- گزارش نیروی انتظامی: اگر قبلاً با پلیس تماس گرفته و صورتجلسه ای تنظیم شده باشد.
- تأمین دلیل: این اقدام حقوقی، یک راهکار بسیار موثر است. می توانید با مراجعه به شورای حل اختلاف یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، درخواست تأمین دلیل نمایید. در این فرآیند، کارشناس رسمی دادگستری یا نماینده شورا، از محل بازدید کرده و وضعیت موجود و آثار مزاحمت ملکی را صورتجلسه و مستندسازی می کند. این گزارش به عنوان یک مدرک رسمی و معتبر در دادگاه قابل ارائه است.
- مکاتبات: هرگونه اخطار کتبی، پیامک، ایمیل یا نامه ای که شما قبلاً برای فرد مزاحم ارسال کرده اید و او را از عملش آگاه ساخته اید، می تواند به اثبات سوءنیت (در دعوای کیفری) کمک کند.
گام 2: مشاوره حقوقی با وکیل متخصص
قبل از هرگونه اقدام رسمی، به شدت توصیه می شود با یک وکیل متخصص در امور ملکی مشاوره کنید. وکیل می تواند:
- نوع مزاحمت ملکی (حقوقی یا کیفری) را به درستی تشخیص دهد.
- مدارک جمع آوری شده شما را بررسی و راهنمایی های لازم برای تکمیل آن ها را ارائه کند.
- مناسب ترین راهکار قانونی (تنظیم دادخواست یا شکواییه) را پیشنهاد دهد.
- شما را از پیچیدگی های روند دادرسی و هزینه های احتمالی آگاه سازد.
گام 3: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
تمام مراحل ثبت دعاوی در ایران از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود.
- تنظیم دادخواست حقوقی: اگر مزاحمت ملکی جنبه حقوقی دارد، باید یک دادخواست حقوقی با عنوان «رفع مزاحمت» تنظیم کنید. در این دادخواست باید جزئیات کامل ملک، شرح دقیق مزاحمت (زمان، مکان، نحوه وقوع)، مشخصات خواهان و خوانده، و خواسته شما (رفع مزاحمت و جبران خسارت) ذکر شود.
- تنظیم شکواییه کیفری: اگر مزاحمت ملکی جنبه کیفری دارد و قصد مجازات فرد مزاحم را دارید، باید یک شکواییه کیفری با عنوان «ایجاد مزاحمت ملکی (ماده ۶۹۰ ق.م.ا)» تنظیم کنید. در این شکواییه نیز باید شرح کامل واقعه، ادله اثبات سوءنیت و درخواست رسیدگی کیفری ذکر شود.
- پیوست مدارک: تمام مدارک جمع آوری شده در گام اول باید به دادخواست یا شکواییه پیوست شود.
گام 4: تعیین مرجع قضایی صالح
پس از ثبت دادخواست یا شکواییه در دفاتر خدمات قضایی، پرونده به مرجع قضایی صالح ارسال می شود:
- برای دعوای حقوقی: پرونده به دادگاه عمومی حقوقی ارجاع داده می شود. در صورتی که خواسته مالی دعوا (مثلاً ارزش خسارات) کمتر از میزان مشخصی باشد (که هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می شود)، پرونده ممکن است به شورای حل اختلاف ارسال شود.
- برای دعوای کیفری: پرونده مستقیماً به دادگاه کیفری 2 ارجاع می گردد. تحقیقات مقدماتی در این دادگاه انجام شده و سپس به رسیدگی قضایی می پردازند.
گام 5: روند دادرسی و صدور حکم
پس از ارجاع پرونده، مراحل زیر طی می شود:
- احضار طرفین: دادگاه طرفین را برای ارائه توضیحات و دفاعیات احضار می کند.
- تحقیقات و بررسی ادله: قاضی، مدارک، شهادت شهود، گزارش تأمین دلیل و سایر ادله را بررسی می کند. در صورت لزوم، دستور به کارشناسی مجدد یا انجام تحقیقات بیشتر می دهد.
- جلسات رسیدگی: در جلسات دادگاه، طرفین فرصت دارند تا از خود دفاع کنند و مدارکشان را ارائه دهند.
- صدور رای: پس از بررسی های کامل، قاضی اقدام به صدور رای می کند. این رای می تواند شامل حکم به رفع مزاحمت، جبران خسارت، و در موارد کیفری، مجازات حبس یا جزای نقدی باشد.
گام 6: اجرای حکم
پس از صدور حکم قطعی (یعنی حکمی که قابل تجدیدنظر یا فرجام خواهی نباشد یا مهلت اعتراض به آن گذشته باشد)، نوبت به مرحله اجرا می رسد:
- ارجاع به اجرای احکام: شاکی باید با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری، درخواست اجرای حکم را ثبت کند.
- نظارت بر اجرا: مأمورین اجرای احکام دادگستری، با نظارت و دستور قاضی، اقدام به اجرای حکم می نمایند. در صورت نیاز به مداخله فیزیکی (مثلاً برای جمع آوری وسایل از مشاعات یا جلوگیری از فعالیت مزاحمتی)، ممکن است از نیروی انتظامی نیز کمک گرفته شود.
پیمودن این گام ها با دقت و همراهی وکیل متخصص، می تواند به شما در رفع مزاحمت ملکی و بازگرداندن آرامش به حق انتفاع از ملک تان کمک کند.
نکات مهم و سوالات متداول در مورد مزاحمت ملکی
در این بخش، به برخی نکات مهم و سوالات رایج که ممکن است در خصوص مزاحمت ملکی برای شما پیش آید، پاسخ داده می شود تا درک شما از این موضوع کامل تر گردد.
آیا برای شکایت از مزاحمت ملکی حتماً باید سند رسمی داشت؟
خیر، برای طرح دعوای مزاحمت ملکی، اثبات «سبق تصرف» کفایت می کند و لزوماً نیازی به ارائه سند رسمی مالکیت نیست. به عبارت دیگر، متصرف قانونی ملک، حتی اگر مالک رسمی نباشد (مثلاً مستأجر یا کسی که حق انتفاع از ملک را دارد)، می تواند برای رفع مزاحمت شکایت کند. البته، سند مالکیت رسمی قوی ترین دلیل برای اثبات تصرف مالکانه است، اما اجاره نامه، مبایعه نامه عادی، یا حتی شهادت شهود نیز می تواند برای اثبات سبق تصرف مورد استفاده قرار گیرد.
آیا مزاحمت در املاک مشاع (مانند پارکینگ آپارتمان) قابل پیگیری است؟
بله، به طور قطع. مزاحمت ملکی در املاک مشاع مانند پارکینگ، انباری، راهروها، آسانسور و سایر فضاهای مشترک آپارتمان ها، کاملاً قابل پیگیری قانونی است. قوانین آپارتمان نشینی و همچنین مواد قانونی مربوط به مزاحمت ملکی (حقوقی و کیفری) در این موارد نیز اعمال می شوند. به عنوان مثال، پارک کردن خودرو در جای پارک اختصاصی دیگری در پارکینگ مشاع، یا قرار دادن وسایل اضافی در راهروهای مشترک، از مصادیق رایج مزاحمت ملکی در مشاعات است.
مزاحمت های گذشته (غیرفعلی) قابل پیگیری هستند؟
خیر، یکی از شروط اساسی برای طرح دعوای مزاحمت ملکی (چه حقوقی و چه کیفری) «فعلی بودن» مزاحمت است. یعنی مزاحمت باید در زمان طرح دعوا در حال وقوع باشد یا آثار آن به طور مستمر وجود داشته باشد. اگر مزاحمتی در گذشته رخ داده و اکنون متوقف شده یا رفع گردیده باشد، دیگر نمی توان برای رفع آن دعوا طرح کرد. البته اگر مزاحمت گذشته خسارتی وارد کرده باشد، می توان برای مطالبه خسارت آن دعوای حقوقی مجزا اقامه کرد، اما نه برای رفع مزاحمتی که دیگر وجود ندارد.
آیا می توان از مزاحم خسارت مادی و معنوی دریافت کرد؟
بله، در صورت اثبات اینکه اقدامات فرد مزاحم موجب ورود ضرر و زیان مادی به شما شده است، می توانید از طریق دادگاه حقوقی (و حتی در کنار دعوای کیفری در دادگاه کیفری) مطالبه خسارت کنید. به عنوان مثال، اگر به دلیل مزاحمت، مجبور به تعمیر قسمتی از ملک شده اید یا هزینه ای را متحمل شده اید، می توانید آن را مطالبه کنید. در خصوص خسارت معنوی نیز، بر اساس ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، در صورت اثبات تاثیر منفی و اخلال در آرامش و سلامتی روحی، امکان مطالبه وجود دارد، اما اثبات آن معمولاً دشوارتر است و نیاز به ادله قوی تری دارد.
نقش تأمین دلیل در اثبات مزاحمت چیست؟
تأمین دلیل ابزاری حقوقی و بسیار مهم برای اثبات مزاحمت ملکی است. با استفاده از این ابزار، پیش از آنکه آثار مزاحمت از بین برود یا تغییر کند، می توانید از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه، درخواست کنید تا یک کارشناس رسمی دادگستری یا نماینده شورا، از وضعیت موجود ملک و آثار مزاحمت بازدید کرده و آن را صورتجلسه و مستندسازی کند. این گزارش رسمی، به عنوان یک دلیل محکم و غیرقابل انکار، در دادگاه قابل ارائه است و به شما در اثبات وقوع مزاحمت کمک شایانی می کند.
هزینه های دادرسی و وکالت مزاحمت ملکی چگونه است؟
هزینه های دادرسی در دعاوی حقوقی (بر اساس ارزش خواسته) و کیفری (حق تمبر شکواییه) توسط قانون تعیین می شود. حق الوکاله وکیل نیز بر اساس تعرفه های رسمی یا توافق بین موکل و وکیل تعیین می گردد. در صورت پیروزی در دعوا، خواهان یا شاکی می تواند مطالبه «هزینه های دادرسی» را نیز از خوانده یا متهم نماید و دادگاه در صورت احراز، حکم به پرداخت این هزینه ها توسط طرف مقابل صادر می کند. مطالبه حق الوکاله وکیل نیز در صورت احراز شرایط قانونی امکان پذیر است.
چه زمانی باید به وکیل متخصص مراجعه کرد؟
توصیه اکید می شود که از ابتدای امر و در اولین مراحل مواجهه با مزاحمت ملکی، با یک وکیل متخصص در امور ملکی مشاوره کنید. وکیل می تواند شما را در جمع آوری صحیح مدارک، تشخیص نوع دعوا (حقوقی یا کیفری)، تنظیم دقیق دادخواست یا شکواییه، و پیگیری مراحل دادرسی یاری کند. این اقدام نه تنها سرعت و دقت رسیدگی را افزایش می دهد، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی که ممکن است به ضرر شما تمام شود، جلوگیری می کند. پیچیدگی های قوانین و رویه های قضایی، لزوم بهره گیری از تخصص یک وکیل را دوچندان می کند.
با آگاهی از این نکات، می توانید با دیدی جامع تر و اطمینان بیشتری نسبت به پیگیری حقوقی مزاحمت های ملکی اقدام نمایید.
نتیجه گیری
حکم مزاحمت ملکی چیست؟ این سوالی است که پاسخ آن در ابعاد مختلف حقوقی و کیفری، راهگشای بسیاری از اختلافات و دغدغه های مربوط به مالکیت و حق انتفاع از املاک غیرمنقول است. مزاحمت ملکی به هر اقدامی اطلاق می شود که استفاده مالک یا متصرف قانونی از ملک خود را مختل کند، بدون آنکه ملک به طور کامل از تصرف او خارج شود. این تعریف، نقطه تمایز کلیدی مزاحمت ملکی از دعاوی مشابهی همچون تصرف عدوانی (که شامل خروج کامل ملک از تصرف است) و ممانعت از حق (که ناظر بر جلوگیری از اعمال حق خاصی بر ملک است) می باشد.
شناخت تفکیک میان مزاحمت ملکی حقوقی و مزاحمت ملکی کیفری از اهمیت بالایی برخوردار است. در جنبه حقوقی، تمرکز بر رفع مزاحمت و جبران خسارات وارده است و ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی مستند آن است. اما در جنبه کیفری، علاوه بر رفع مزاحمت، مجازات هایی نظیر حبس یا جزای نقدی برای فرد مزاحم در نظر گرفته می شود که مستند به ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی است. برای مزاحمت های غیرفیزیکی مانند سروصدا، ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی نیز قابلیت اعمال دارد. این تفکیک، نه تنها مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا کیفری) را تعیین می کند، بلکه شرایط اثبات (با تاکید بر اثبات سوءنیت در دعوای کیفری) و قابلیت گذشت جرم را نیز مشخص می سازد.
اثبات مزاحمت ملکی بر سه رکن اصلی استوار است: سبق تصرف خواهان، لاحق مزاحمت خوانده و غیرقانونی بودن مزاحمت. جمع آوری مدارکی نظیر سند مالکیت یا اجاره نامه، شهادت شهود، تصاویر و فیلم، و گزارش تأمین دلیل، نقش حیاتی در موفقیت دعوا ایفا می کند. فرآیند پیگیری از جمع آوری شواهد و مشاوره با وکیل متخصص آغاز شده، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و در نهایت در دادگاه صالح رسیدگی و منجر به صدور و اجرای حکم می شود.
در نهایت، آگاهی از قوانین، شروط اثبات، و مراحل پیگیری مزاحمت ملکی، ابزاری قدرتمند برای حفظ آرامش و دفاع از حقوق مالکیت شماست. با توجه به پیچیدگی های حقوقی این دعاوی، بهره گیری از دانش و تجربه یک وکیل متخصص در امور ملکی از ابتدای امر، به شما کمک می کند تا با اطمینان و اثربخشی بیشتری، به نتیجه مطلوب دست یابید و از تضییع حقوق خود جلوگیری کنید. «حکم مزاحمت ملکی» صرفاً یک اصطلاح قانونی نیست، بلکه سپری است در دستان شما برای دفاع از حریم خصوصی و مالکیت تان در برابر هرگونه اخلال.
سوالات متداول
مزاحمت ملکی چیست؟
مزاحمت ملکی به هر عملی گفته می شود که مانع استفاده کامل و بی دردسر مالک یا متصرف قانونی از ملک غیرمنقول خود شود، بدون اینکه ملک به طور کامل از تصرف او خارج گردد. این اقدام می تواند شامل مواردی نظیر پارک کردن خودرو در جای دیگران، قرار دادن وسایل در مشاعات، یا ایجاد سر و صدای آزاردهنده باشد.
تفاوت مزاحمت ملکی با تصرف عدوانی و ممانعت از حق چیست؟
مزاحمت ملکی: ملک از تصرف خارج نمی شود، فقط در استفاده از آن اخلال ایجاد می گردد.
تصرف عدوانی: ملک به طور کامل از تصرف مالک خارج و به تصرف فرد دیگر در می آید.
ممانعت از حق: از اعمال یک حق خاص و تبعی (مانند حق عبور) بر ملک جلوگیری می شود، بدون اینکه تصرف کلی یا انتفاع از کل ملک مختل شود.
مجازات مزاحمت ملکی کیفری در ایران چیست؟
بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی و با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات مزاحمت ملکی کیفری معمولاً شامل حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه و همچنین جزای نقدی است. این جرم از جرایم قابل گذشت محسوب می شود.
آیا ایجاد سروصدا توسط همسایه، مزاحمت ملکی محسوب می شود؟
بله، ایجاد سروصدای بیش از حد و آزاردهنده که آسایش و آرامش همسایگان را مختل کند، می تواند تحت عنوان مزاحمت ملکی (از نوع غیرفیزیکی) و بر اساس ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی قابل پیگیری باشد. این جرم نیز از جرایم قابل گذشت است.
برای اثبات مزاحمت ملکی چه مدارکی لازم است؟
مدارک لازم شامل سند مالکیت یا اسناد مثبت تصرف (اجاره نامه)، شهادت شهود، تصاویر و فیلم از صحنه مزاحمت، گزارش تأمین دلیل از شورای حل اختلاف یا کارشناس رسمی، و در صورت لزوم، گزارش کلانتری یا نیروی انتظامی است.
آیا مزاحمت ملکی قابل گذشت است؟
بله، مزاحمت ملکی در جنبه کیفری (ماده ۶۹۰ ق.م.ا و ۶۱۸ ق.م.ا) از جرایم قابل گذشت است. این بدان معناست که با رضایت شاکی خصوصی در هر مرحله ای از دادرسی، پرونده مختومه شده و مجازات متوقف می گردد.