خلاصه کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها ( نویسنده مصطفی قادری، سودا کرم کار )

کتاب «برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها» اثر مصطفی قادری و سودا کرم کار، کاوشی عمیق در پیوند ناگسستنی میان فرهنگ و برنامه درسی است. این اثر با رویکردی جامعه شناختی و انتقادی، نشان می دهد که چگونه مولفه های فرهنگی، چه در سطح بومی و چه در مقیاس جهانی، محتوا و فرآیندهای آموزشی را شکل می دهند. برای درک صحیح دانش ارزشمند در برنامه درسی، آگاهی از پدیده های فرهنگی ضروری است، زیرا هر گونه تفسیر بدون این درک، کوته بینانه خواهد بود.

فرهنگ به عنوان یک واقعیت پویا، شریان حیاتی هر جامعه را تشکیل می دهد و تأثیر آن بر تمامی ابعاد زندگی، از جمله نظام آموزشی، انکارناپذیر است. در حوزه تعلیم و تربیت، برنامه درسی به مثابه قلب تپنده این نظام، بیش از هر چیز دیگری تحت تأثیر روابط و تعاملات فرهنگی قرار دارد. اهمیت این پیوند دوچندان است: از سویی، فرهنگ های بومی و محلی مستقیماً مسائل و چالش های برنامه درسی را شکل می دهند و از سوی دیگر، تأثیر فرهنگ های جهانی بر محیط های آموزشی نیازمند تحلیل و بررسی دقیق است.

کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها که توسط مصطفی قادری و سودا کرم کار به رشته تحریر درآمده، اثری ارزشمند در این زمینه محسوب می شود. مصطفی قادری از چهره های شناخته شده و تأثیرگذار در حوزه علوم تربیتی و برنامه ریزی درسی در ایران است که پژوهش ها و نوشته های متعددی در این عرصه دارد. سودا کرم کار نیز به عنوان همکار، در غنای این اثر سهم بسزایی ایفا کرده است.

این مقاله با هدف ارائه یک خلاصه جامع و تحلیلی از این کتاب، فراتر از معرفی ساده، به کاربران کمک می کند تا به درک عمیقی از مفاهیم کلیدی، استدلال های اصلی و ساختار کلی کتاب دست یابند. رویکرد انتقادی و جامعه شناختی نویسندگان در تحلیل برنامه درسی و تأکید بر جنبه های رویارویی ها و هم آوری ها و پیامدهای عملی آن ها، محور اصلی این نوشتار خواهد بود. این خلاصه به شما امکان می دهد تا در کوتاه ترین زمان ممکن، با دیدگاه های مطرح شده در این اثر مهم آشنا شوید.

مروری بر فصل های کتاب: مفاهیم و استدلال های کلیدی

کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها در چهار فصل اصلی به بررسی ابعاد گوناگون رابطه فرهنگ و برنامه درسی می پردازد. هر فصل به یکی از جنبه های این پیوند پیچیده اختصاص دارد و تلاش می کند تا با تحلیل های دقیق و ارائه مثال های متنوع، تصویری روشن از چالش ها و فرصت های موجود ترسیم کند.

فصل اول: سیاست های فرهنگی در برنامه درسی

فصل اول کتاب به بررسی عمیق و انتقادی سیاست های فرهنگی در برنامه درسی اختصاص دارد. نویسندگان در ابتدا به تعریف سیاست فرهنگی در برنامه درسی می پردازند و آن را مجموعه ای از رویکردها و تصمیماتی می دانند که تعیین کننده نوع دانش، ارزش ها و هنجارهایی است که از طریق محتوای آموزشی به دانش آموزان منتقل می شود. یکی از چالش های اساسی مطرح شده در این فصل، پرسش بنیادین دانش چه کسی ارزشمندتر است؟ است. این سوال به این موضوع می پردازد که چگونه نظام های آموزشی، آگاهانه یا ناآگاهانه، به دانش و فرهنگ گروه های خاصی اولویت می بخشند و در نتیجه، دانش و تجربیات سایر گروه های اجتماعی، قومی یا فرهنگی را به حاشیه می رانند.

نویسندگان کتاب های درسی را به عنوان اسب های تروا توصیف می کنند. این تشبیه نشان دهنده نقش پنهان و قدرتمند کتاب های درسی در انتقال ایدئولوژی ها، ارزش ها و جهان بینی های خاص است. کتاب های درسی تنها حامل دانش نیستند، بلکه بازتاب دهنده ساختارهای قدرت و جهت گیری های فرهنگی غالب در یک جامعه هستند. علاوه بر این، مفهوم قاعده سازی و رهاسازی در محتوای درسی مورد تحلیل قرار می گیرد. قاعده سازی به فرآیند تعیین آنچه باید آموزش داده شود و آنچه ممنوع است اشاره دارد، در حالی که رهاسازی به این معناست که چه بخش هایی از دانش یا فرهنگ عمداً نادیده گرفته یا حذف می شوند.

قادری و کرم کار به نقد سیاست های فرهنگی موجود و واقعیت های ناخوشایند برنامه های درسی می پردازند. آن ها معتقدند که بسیاری از برنامه های درسی، به جای پرورش شهروندانی آزاد و انتقادی، به ابزاری برای بازتولید نابرابری ها و تحکیم ایدئولوژی های خاص تبدیل شده اند. این نقد، اهمیت رویکردهای مردم سالارانه و انتقادی را برجسته می سازد. از دیدگاه نویسندگان، برنامه های درسی باید از دانش رهایی بخش حمایت کنند و فرآیند کسب و یادگیری نیز باید انتقادی باشد، به گونه ای که نسبت به مسئولیت پذیری، عدالت و آزادی حساسیت نشان دهد. این مسئولیت پذیری شامل بیان درست خصلت های یک فرهنگ، عدالت شامل فرصت برابر برای بروز فرهنگ های گوناگون و آزادی شامل عدم تحدید، تلقین، پنهان کردن یا به حاشیه راندن خصلت های فرهنگی در محتوا و فرآیند برنامه درسی است.

رکود فرهنگی باعث رکود برنامه درسی و رکود برنامه های درسی نیز موجب رکود فرهنگی می شود. بدون اطلاع از پدیده های فرهنگی نمی توان درک درستی از دانش ارزشمند در برنامه درسی داشت.

فصل دوم: زبان شناسی، ارتباط شناسی و برنامه درسی

فصل دوم کتاب به بررسی پیچیده و عمیق نقش زبان شناسی و ارتباط شناسی در برنامه درسی می پردازد. نویسندگان نشان می دهند که زبان تنها یک ابزار ارتباطی نیست، بلکه در شکل گیری معنا، هویت و حتی ساختارهای قدرت در محیط آموزشی نقشی محوری دارد.

تحلیل های زبانی در برنامه درسی نشان می دهد که چگونه انتخاب واژگان، ساختار جملات و شیوه های بیان در محتوای آموزشی و تعاملات کلاسی، بر درک دانش آموزان از جهان و جایگاه خود در آن تأثیر می گذارد. زبان مدرسه و ساختار آن، به شدت تحت تأثیر هویت اجتماعی افراد شاغل در مدرسه، از جمله معلمان و دانش آموزان، قرار دارد. هویت اجتماعی، که شامل عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا داشتن یک پایگاه اجتماعی معین است، بر نحوه تعامل افراد با زبان مدرسه و برنامه درسی اثر می گذارد. این هویت ها می توانند شامل جنسیت، طبقه اجتماعی، نقش های شغلی و حتی تصور ذهنی افراد از خودشان باشند.

کتاب بر این نکته تأکید می کند که روابط قدرت در کلاس درس نیز از طریق زبان و الگوهای ارتباطی بروز پیدا می کند. چگونگی استفاده معلم از زبان، نحوه پاسخگویی دانش آموزان، و ساختارهای گفتاری حاکم بر کلاس، همگی نشانه هایی از توزیع قدرت و تأثیر آن بر یادگیری هستند. به عنوان مثال، زبان رسمی و آکادمیک ممکن است برای برخی دانش آموزان که از پیش زمینه های فرهنگی متفاوتی می آیند، بیگانه و دشوار باشد و این خود به نابرابری در یادگیری منجر شود.

علاوه بر این، تأثیر فرهنگ و روابط بین الملل بر زبان برنامه درسی مورد بحث قرار می گیرد. در دنیای امروز که مرزهای فرهنگی در حال کمرنگ شدن هستند، زبان های غالب بین المللی و فرهنگ های مرتبط با آن ها، می توانند بر زبان و محتوای برنامه های درسی ملی تأثیرگذار باشند. این موضوع چالش هایی را در حفظ هویت های زبانی و فرهنگی بومی در برابر جریان های جهانی ایجاد می کند. نویسندگان معتقدند که درک این روابط پیچیده زبانی و ارتباطی، برای طراحی برنامه های درسی عادلانه و مؤثر که به تنوع فرهنگی و هویت های اجتماعی احترام بگذارد، ضروری است.

فصل سوم: فرهنگ بومی و فرهنگ علمی در برنامه درسی

فصل سوم کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها به یکی از چالش برانگیزترین ابعاد رابطه فرهنگ و برنامه درسی، یعنی تعارض ها و هم زیستی های میان فرهنگ بومی و فرهنگ علمی، می پردازد. این فصل با تعریف و تمایز میان این دو مفهوم آغاز می شود. فرهنگ بومی شامل دانش ها، ارزش ها، باورها، سنت ها و شیوه های زندگی است که در یک جامعه محلی یا گروه قومی خاص ریشه دارد و نسل به نسل منتقل می شود. در مقابل، فرهنگ علمی به مجموعه ای از دانش ها، روش ها، اصول و ارزش هایی اشاره دارد که بر پایه تحقیق، مشاهده و استدلال منطقی بنا شده و ماهیتی جهانی دارد.

نویسندگان به بررسی چالش ها و ناهمبستگی های رویکردهای یادگیری سنتی (بومی) و آموزش علمی می پردازند. آن ها با ارائه مثال هایی از آمریکا (مانند تجربه سرخ پوستان لاکوتا) و استرالیا، نشان می دهند که چگونه نظام های آموزشی رسمی، اغلب تلاش کرده اند تا دانش آموزان بومی را به زور وارد چارچوب های آموزش علمی غربی کنند، بدون آنکه به دانش و تجربیات فرهنگی آن ها اهمیت دهند. این رویکرد، نه تنها به یادگیری مؤثر منجر نمی شود، بلکه می تواند به بحران هویت و بیگانگی دانش آموزان با مدرسه و محتوای درسی بینجامد.

نقش مربیان در حفظ فرهنگ بومی دانش آموزان در کنار آموزش علمی، به عنوان یک وظیفه حیاتی مطرح می شود. مربیان باید قادر باشند پلی میان دنیای دانش آموزان و دانش علمی ایجاد کنند، به گونه ای که هویت فرهنگی آن ها تضعیف نشود. کتاب بر امکان و ضرورت تلفیق دانش علمی-سنتی تأکید دارد؛ رویکردی که در آن، دانش بومی نه به عنوان یک مانع، بلکه به عنوان یک منبع ارزشمند برای درک و ارتباط با مفاهیم علمی مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین، این فصل به بررسی مفروضات سازنده گرایی اجتماعی و معرفت شناسی بومی می پردازد. سازنده گرایی اجتماعی معتقد است که دانش محصول تعاملات اجتماعی است و عینی نیست، در حالی که معرفت شناسی بومی به شیوه های منحصر به فرد تولید و انتقال دانش در فرهنگ های خاص اشاره دارد. نویسندگان مفهوم عبور میان فرهنگی را معرفی می کنند که به توانایی دانش آموزان برای حرکت بین بستر فرهنگی خود و فرهنگ علمی مدرسه اشاره دارد. آسیب شناسی این عبور نشان می دهد که بحران هایی نظیر بحران مربیان بومی (که خود در این گذر دچار سردرگمی می شوند) و بحران دانش آموزان بومی (که بین دو دنیا گیر می کنند) می تواند رخ دهد.

فصل سوم در نهایت بر لزوم توسعه علوم پایدار و چشم اندازهای فرهنگی-اجتماعی در آموزش علوم تأکید دارد. علوم پایدار رویکردی است که علم را با احترام به محیط زیست و فرهنگ های بومی ادغام می کند و به دنبال راه حل هایی است که هم از نظر علمی معتبر باشند و هم از نظر فرهنگی پایدار و پذیرفتنی. این رویکرد می تواند راهی برای هم آوری و هم زیستی مسالمت آمیز فرهنگ بومی و فرهنگ علمی در برنامه درسی باشد.

فصل چهارم: مدل های یادگیری فرهنگی در برنامه درسی علوم

فصل چهارم کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها، به معرفی و تحلیل مدل های مختلف یادگیری فرهنگی در برنامه درسی علوم می پردازد. این فصل برای فهم چگونگی تعامل دانش آموزان با محتوای علمی از بستر فرهنگی خود و کمک به مربیان برای تسهیل این فرآیند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

نویسندگان ابتدا به بررسی اجمالی مدل های مطرح یادگیری فرهنگی علوم می پردازند. از جمله این مدل ها می توان به مدل کاستا، فلان، واتس و الساپ اشاره کرد. مدل کاستا بر تعامل و گفتگو بین دانش آموزان و معلم تأکید دارد، در حالی که مدل فلان فرآیند عبور از مرزها (Border Crossing) را برای دانش آموزان بومی که از فرهنگ خود به سمت فرهنگ علمی مدرسه حرکت می کنند، تشریح می کند. مدل تلفیقی کاستا-فلان نیز سعی در ترکیب نقاط قوت این دو مدل دارد. همچنین، مدل واتس و الساپ به نقش عوامل فرهنگی و اجتماعی در درک و تفسیر مفاهیم علمی می پردازد.

یکی از مدل های مهم که در این فصل به تفصیل بیشتری مورد بررسی قرار می گیرد، مدل تغییر مفهومی هنسی است. این مدل، فرآیند تغییر مفهومی را در یادگیری علوم توضیح می دهد؛ فرآیندی که طی آن دانش آموزان مجبور می شوند باورهای پیشین و گاه نادرست خود را با مفاهیم علمی جدید جایگزین کنند. هنسی و سایر نظریه پردازان تغییر مفهومی معتقدند که یادگیری عمیق علوم تنها زمانی اتفاق می افتد که دانش آموزان فعالانه با مفاهیم موجود در ذهن خود درگیر شوند و در صورت لزوم، آن ها را بازسازی کنند. کاربرد این مدل ها در کلاس علوم از طریق پژوهش های موردی و مثال های عملی نشان داده می شود که چگونه مربیان می توانند با شناسایی باورهای فرهنگی دانش آموزان، آن ها را در فرآیند یادگیری علمی یاری رسانند.

اهمیت این مدل ها در این است که آن ها به مربیان کمک می کنند تا نه تنها محتوای علمی را آموزش دهند، بلکه به بستر فرهنگی دانش آموزان نیز توجه کنند. این مدل ها ابزارهایی نظری برای درک چگونگی تأثیر فرهنگ بر درک علمی دانش آموزان فراهم می کنند و راهکارهایی برای مواجهه با تعارضات احتمالی بین دانش بومی و دانش علمی ارائه می دهند. در نهایت، این فصل بر لزوم رویکردی حساس به فرهنگ در آموزش علوم تأکید می کند تا یادگیری برای تمامی دانش آموزان، صرف نظر از پیشینه های فرهنگی شان، معنادار و مؤثر باشد.

ایده های محوری و پیام های کلیدی کتاب

کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها فراتر از یک تحلیل صرف، ایده های محوری و پیام های کلیدی قدرتمندی را مطرح می کند که می تواند رویکرد ما به تعلیم و تربیت را دگرگون سازد. این ایده ها در تمامی فصول کتاب تنیده شده اند و دیدگاه جامع نویسندگان را منعکس می کنند:

1. پیوند ناگسستنی فرهنگ و برنامه درسی: شاید مهم ترین پیام کتاب این باشد که فرهنگ نه یک موضوع جانبی یا حاشیه ای، بلکه هسته اصلی و بستر شکل گیری، طراحی و اجرای برنامه درسی است. برنامه درسی نمی تواند خارج از بافت فرهنگی یک جامعه وجود داشته باشد و هر تلاشی برای نادیده گرفتن این پیوند، به ناکارآمدی و بیگانگی محتوای آموزشی منجر خواهد شد. فرهنگ، هم بر چه چیزی آموزش دهیم و هم بر چگونه آموزش دهیم تأثیر می گذارد.
2. ضرورت رویکرد انتقادی و دموکراتیک: کتاب به شدت بر لزوم اتخاذ یک رویکرد انتقادی و مردم سالارانه در تدوین و اجرای برنامه درسی تأکید دارد. این بدان معناست که برنامه درسی باید همواره مسئولیت پذیری، عدالت و آزادی را در محتوا و فرآیند خود لحاظ کند. مسئولیت پذیری در قبال بازنمایی دقیق فرهنگ ها، عدالت در فراهم آوردن فرصت های برابر برای بروز تمامی فرهنگ ها، و آزادی در جلوگیری از تحمیل یا حذف فرهنگی، ارکان این رویکرد هستند.
3. اهمیت هویت های فرهنگی: نویسندگان نشان می دهند که چگونه هویت های فردی و جمعی دانش آموزان و معلمان، به شدت بر تجربه یادگیری و تعاملات در مدرسه تأثیرگذار است. احترام به هویت های فرهنگی مختلف، گامی اساسی در جهت ایجاد محیط های آموزشی فراگیر و مؤثر است. نادیده گرفتن این هویت ها می تواند به بیگانگی، کاهش انگیزه و حتی ترک تحصیل منجر شود.
4. لزوم هم آوری و تلفیق: کتاب تنها به نقد بسنده نمی کند، بلکه راهکارهایی برای ایجاد پل بین فرهنگ های مختلف (به ویژه فرهنگ بومی و فرهنگ علمی) ارائه می دهد. مفهوم هم آوری (synergy) به معنای تلاش برای ترکیب و ادغام دانش ها و شیوه های تفکر بومی با دستاوردهای علمی جهانی است. این تلفیق می تواند به غنای برنامه درسی و ایجاد درک عمیق تر و معنادارتر برای دانش آموزان منجر شود.
5. نقش مربیان و برنامه ریزان: نویسندگان مسئولیت سنگین و حیاتی مربیان و برنامه ریزان درسی را در مواجهه با چالش های فرهنگی برجسته می کنند. این افراد باید قادر باشند این روابط پیچیده را درک کنند، به آن حساس باشند و راهکارهایی برای تعامل سازنده بین فرهنگ ها در محیط آموزشی ارائه دهند. آموزش و توانمندسازی این گروه ها، کلید موفقیت هرگونه اصلاح برنامه درسی است.

این ایده ها در مجموع، نقشه راهی برای طراحی برنامه های درسی ارائه می دهند که نه تنها از نظر آکادمیک قوی هستند، بلکه از نظر فرهنگی نیز حساس، عادلانه و رهایی بخش هستند. آن ها بر این حقیقت تأکید دارند که آموزش واقعی، در گرو فهم و احترام به تنوعات فرهنگی است.

این کتاب برای چه کسانی مفید است؟

کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها اثری تخصصی اما در عین حال کاربردی است که طیف وسیعی از مخاطبان را در حوزه تعلیم و تربیت و فراتر از آن پوشش می دهد. این کتاب به دلیل محتوای عمیق و رویکرد تحلیلی خود، برای گروه های زیر ارزش افزوده قابل توجهی دارد:

1. دانشجویان رشته های علوم تربیتی و برنامه ریزی درسی: به ویژه دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، این کتاب را منبعی غنی برای پایان نامه، مقالات پژوهشی و درک عمیق تر نظریه های برنامه درسی و مبانی جامعه شناختی آن خواهند یافت. محتوای کتاب به آن ها کمک می کند تا با ابعاد فرهنگی و سیاسی برنامه های درسی آشنا شوند و چارچوب های نظری برای تحلیل های خود بیابند.
2. معلمان و اساتید آموزش و پرورش: این کتاب به معلمان و اساتید کمک می کند تا درک بهتری از چالش های فرهنگی کلاس درس داشته باشند. آن ها می توانند با مطالعه این اثر، دانش نظری و کاربردی خود را در زمینه تأثیر فرهنگ بر یادگیری و نحوه مواجهه با تنوع فرهنگی در محیط آموزشی ارتقاء دهند. این بینش به آن ها کمک می کند تا روش های تدریس خود را متناسب با نیازهای فرهنگی دانش آموزان تنظیم کنند.
3. پژوهشگران و نظریه پردازان حوزه برنامه درسی و جامعه شناسی آموزش: برای این گروه، کتاب به عنوان یک منبع سریع و معتبر برای مرور مبانی نظری، ایده های اصلی و چارچوب های تحلیلی مرتبط با رابطه فرهنگ و برنامه درسی عمل می کند. این اثر می تواند الهام بخش پژوهش های جدید و توسعه نظریه های موجود در این حوزه ها باشد.
4. کارشناسان و سیاست گذاران آموزشی: افرادی که در سطوح کلان تر به طراحی و تدوین سیاست های آموزشی می پردازند، از این کتاب دیدگاه های ارزشمندی را به دست خواهند آورد. این اثر به آن ها کمک می کند تا ابعاد فرهنگی برنامه های درسی را درک کرده و رویکردهای جامع تری را در سیاست گذاری های آموزشی اتخاذ کنند که به تنوع فرهنگی جامعه احترام گذاشته و پاسخگو باشد.
5. عموم علاقه مندان به مسائل فرهنگی و آموزشی: حتی کسانی که تخصص آکادمیک در این زمینه ندارند اما به تأثیر متقابل فرهنگ و آموزش علاقه مند هستند، می توانند بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب، با دیدگاه های مطرح شده در آن آشنا شوند. زبان قابل فهم و مثال های کاربردی، این امکان را فراهم می کند که مفاهیم پیچیده برای مخاطب عمومی نیز قابل درک باشد.

به طور خلاصه، این کتاب نه تنها یک اثر نظری است، بلکه بستری برای تأمل و عمل در راستای بهبود کیفیت آموزش و پرورش در جوامع چندفرهنگی فراهم می آورد و خوانندگان را به نگاهی عمیق تر به چگونگی شکل گیری دانش و هویت در مدارس دعوت می کند.

نقاط قوت و تمایز کتاب

کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها به دلیل ویژگی های خاص خود، از سایر آثار مشابه در حوزه تعلیم و تربیت متمایز می شود و دارای نقاط قوت بارزی است که ارزش مطالعه آن را دوچندان می کند:

1. جامعیت موضوعی: یکی از برجسته ترین ویژگی های کتاب، پوشش جامع ابعاد مختلف فرهنگی در رابطه با برنامه درسی است. نویسندگان تنها به یک جنبه خاص اکتفا نکرده اند، بلکه ابعاد سیاسی (سیاست فرهنگی)، زبانی (نقش زبان در هویت و قدرت)، بومی-علمی (تعارض و تلفیق دانش بومی و علمی) و مدل های یادگیری فرهنگی را به طور سیستماتیک مورد بررسی قرار داده اند. این جامعیت، تصویری کامل و چندوجهی از پیچیدگی های موضوع ارائه می دهد.
2. رویکرد انتقادی: کتاب با جسارت و دقت، به نقد سیاست های موجود در زمینه برنامه درسی می پردازد. این نقد صرفاً تئوریک نیست، بلکه به واقعیت های ناخوشایند برنامه های درسی فعلی در جهان و بن بست های فرهنگی در گفت وگو اشاره دارد. این رویکرد انتقادی، خواننده را به تفکر عمیق تر درباره اهداف پنهان و آشکار برنامه های درسی و تأثیر آن ها بر جامعه دعوت می کند.
3. استفاده از مثال های متنوع و جهانی: برای تبیین مفاهیم پیچیده، نویسندگان به مثال های متنوعی از فرهنگ های گوناگون ارجاع داده اند. ذکر نمونه هایی از تجربه بومیان لاکوتا در آمریکا یا بومیان استرالیا، به ملموس تر شدن چالش های نظری کمک کرده و نشان می دهد که مسائل فرهنگی در برنامه درسی، ماهیتی جهانی دارند و محدود به یک جغرافیا نیستند. این مثال ها به غنای محتوای تحلیلی می افزایند.
4. ارائه راهکارها و مدل های کاربردی: کتاب تنها به نقد و شناسایی مشکلات بسنده نمی کند، بلکه مدل های نظری و کاربردی را نیز برای مواجهه با چالش های فرهنگی معرفی می کند. به عنوان مثال، معرفی مدل های یادگیری فرهنگی علوم، ابزارهای مشخصی را برای مربیان و برنامه ریزان فراهم می آورد تا بتوانند پیوند مؤثرتری میان فرهنگ و محتوای علمی ایجاد کنند. این جنبه راهبردی، از امتیازات بارز کتاب است.
5. اهمیت کاربردی و ارتباط با واقعیت: برنامه درسی و فرهنگ صرفاً یک کتاب نظری نیست. بلکه بستری برای تأمل در مسائل روزمره آموزش و پرورش فراهم می کند و خواننده را به فکر کردن در مورد چگونگی پیاده سازی این ایده ها در نظام آموزشی ایران دعوت می کند. ارتباط مسائل مطرح شده با تجربیات واقعی معلمان، دانش آموزان و سیاست گذاران، این اثر را به منبعی ارزشمند برای عمل تبدیل می کند.

این نقاط قوت، کتاب قادری و کرم کار را به منبعی ضروری برای هر کسی که به دنبال درک عمیق تر از تعاملات فرهنگ و آموزش است، تبدیل می کند و راه را برای توسعه برنامه های درسی فراگیرتر و عادلانه تر هموار می سازد.

نتیجه گیری

کتاب برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها اثر مصطفی قادری و سودا کرم کار، نقشی اساسی در روشن ساختن ابعاد پیچیده و حیاتی رابطه میان فرهنگ و برنامه درسی ایفا می کند. این اثر با رویکردی انتقادی و جامع، نشان می دهد که فرهنگ، نه یک عنصر حاشیه ای، بلکه ستون فقرات هر نظام آموزشی است. نویسندگان با تحلیل سیاست های فرهنگی، نقش زبان، تعارضات میان فرهنگ بومی و علمی و ارائه مدل های یادگیری فرهنگی، خواننده را به درکی عمیق از این پیوند ناگسستنی می رسانند.

مهم ترین دستاورد این کتاب، تأکید بر ضرورت مسئولیت پذیری، عدالت و آزادی در طراحی و اجرای برنامه های درسی است. این اثر همچنین، راهکارهای عملی را برای تلفیق و هم آوری میان فرهنگ های مختلف، به جای تقابل یا حذف آن ها، ارائه می دهد. در دنیای پیچیده و چندفرهنگی امروز، درک عمیق تر رابطه فرهنگ و آموزش بیش از پیش اهمیت یافته و این کتاب به ما یادآور می شود که تنها با احترام به تنوعات فرهنگی و هویت های اجتماعی است که می توانیم نظام های آموزشی عادلانه، رهایی بخش و مؤثر ایجاد کنیم.

مطالعه کامل این کتاب برای تمامی دانشجویان، معلمان، پژوهشگران و سیاست گذاران حوزه تعلیم و تربیت که به دنبال تعمق بیشتر در این حوزه هستند، اکیداً توصیه می شود. این اثر نه تنها دیدگاه های نظری جدیدی ارائه می دهد، بلکه الهام بخش تفکر در مورد چگونگی پیاده سازی این ایده ها در نظام آموزشی کشورمان و پاسخگویی به نیازهای نسل های آینده خواهد بود.

منابع

• قادری، مصطفی و کرم کار، سودا. (۱۳۹۸). برنامه درسی و فرهنگ: رویارویی ها و هم آوری ها. انتشارات آوای نور.